Το πρόβλημα της γείωσης στην περιοχή του λεκανοπεδίου

Γιατί δεν εφαρμόστηκε η ουδετερογείωση στην περιοχή του λεκανοπεδίου

Μέχρι το τέλος του 1960 η ηλεκτροδότηση της πρωτεύουσας γινόταν από την Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών Πειραιώς (ΗΕΑΠ) η οποία ήταν ιδιωτική  Αγγλική. Από την αρχή του 1961 η ΗΕΑΠ περιήλθε στη ΔΕΗ.
Όταν όμως ανέλαβε την ευθύνη η ΔΕΗ, στην περιοχή υπήρχαν περισσότερες από 1000000 παροχές σε εγκαταστάσεις με άμεση γείωση στο δίκτυο ύδρευσης.

Η αλλαγή της μεθόδου γείωσης ήταν εκ των πραγμάτων αδύνατη

Μετά όμως από την τροποποίηση των κανονισμών του 1973 γίνεται προοδευτικά μια προετοιμασία για την εφαρμογή της ουδετέρωσης και στην πρωτεύουσα. Τούτο όμως απαιτεί μακροχρόνια προετοιμασία.

Περιοχές Άμεσης Γείωσης Και Ουδετέρωσης

1. Περιοχές στις οποίες εφαρμόζεται το σύστημα σύνδεσης της άμεσης γείωσης (ΤΤ), είναι:
Άγιος Στέφανος, Άνω Λιόσια, Ασπρόπυργος, Αχαρνές, Βάρη μέχρι Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Βάρκιζα παραλιακή  περιοχή μέχρι Σούνιο, Βαρυμπόμπη, Βούλα & τμήμα του Πανοράματος Βούλας, Βουλιαγμένη, Γλυκά νερά, Διόνυσος, Ελευσίνα, Θρακομακεδόνες, Κίουρκα, Κρυονέρι, Μαγούλα (πλήν δυτικού τμήματος), Μάντρα (πλήν δυτικού τμήματος), Παιανία, Παλλήνη, Πικέρμι, Σταμάτα, Σταυρός, τμήμα της Φυλής. 

Τα συστήματα τροφοδότησης, στα οποία εφαρμόζεται το σύστημα άμεσης γείωσης ΤΤ, έχουν τον ουδέτερο άμεσα συνδεδεμένο προς τη γη (ουδέτερος κόμβος μετασχηματιστή), ενώ τα εκτεθειμένα αγώγιμα μέρη της εγκατάστασης συνδέονται με το ηλεκτρόδιο γείωσης της εγκατάστασης ηλεκτρικώς ανεξάρτητο από τη γείωση του συστήματος τροφοδότησης.

2. Περιοχές στις οποίες εφαρμόζεται οριακά το σύστημα σύνδεσης γείωσης με ουδετέρωση (ΤΝ), είναι:
Αγία Σωτήρα – Δυτική περιοχή Μάντρας, Αυλώνα, Βάρη ανατολικά της  Σχολής Ευελπίδων, Βαρνάβας, τμήμα απο το Πανόραμα Βούλας, Γραμματικό, Καλύβια, Καπανδρίτι, Καπανδριτίου Γέφυρα, Κορωπί, Λουτρόπυργος, τμήμα κοινότητας Μαγούλας, Μαλακάσα, Μαραθώνας, Μαρκόπουλο, Νέα Μάκρη, Ντράφι Πεντέλης, έξοδος Πικερμίου προς Ραφήνα και Σπάτα, Πολυδένδρι, Σούνιο, Σπάτα, τμήμα της  κοινότητας Φυλής  (Χασιά).

Για την κάθε ηλεκτρική εγκατάσταση θα πρέπει:Να ζητείται από το τοπικό γραφείο της ΔΕΗ και να δίνεται εγγράφως στον Ηλεκτρολόγο, το σύστημα σύνδεσης γείωσης που εφαρμόζει αυτή (η ΔΕΗ) στην περιοχή που ανήκει η συγκεκριμένη ηλεκτρική εγκατάσταση.


Το πρόβλημα

*Η γείωση σε μία ηλεκτρική εγκατάσταση αποτελεί τον κύριο και βασικό παράγοντα προστασίας του καταναλωτή από ηλεκτροπληξία.
Με τη  σωστή  κατασκευή  γείωσης αποφεύγουμε  την πρόκληση  βλάβης  στους χρήστες της  ηλεκτρικής εγκατάστασης  σε περίπτωση  διαρροής, γιατί το ρεύμα οδεύει προς τη γη, μέσω του αγωγού  γείωσης  χωρίς να περάσει μέσα απο το σώμα μας.
Ιδιαίτερα στην περιοχή της Αθήνας, του Πειραιά και των προαστίων τους που προστατεύονται με άμεση γείωση, η κατάσταση χειροτερεύει αφού υπάρχουν γειώσεις με 100, 200, 500 και 1000 φορές μεγαλύτερη αντίσταση από εκείνη που επέβαλλαν και επιβάλλουν οι κανονισμοί, τόσο οι καταργηθέντες όσο και το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 που τους αντικατέστησε.

Από τη δεκαετία του 1960, η ΕΥΔΑΠ άρχισε να χρησιμοποιεί στα δίκτυά της μη μεταλλικούς σωλήνες, οπότε και οι γειώσεις που είχαν ως ηλεκτρόδιο προστασίας το δίκτυο ύδρευσης άρχισαν να γίνονται επικίνδυνες.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ΕΥΔΑΠ πολύ ορθά, με ανακοίνωσή της ενημέρωσε τους καταναλωτές, το αρμόδιο Υπουργείο Βιομηχανίας και τους ηλεκτρολόγους για τη μη προστασία τους από γειώσεις στο δίκτυο υδρεύσεως.

Το Υπουργείο Βιομηχανίας έσπευσε το 1973 να τροποποιήσει τους τότε ισχύοντες κανονισμούς, αλλά κανένα κρατικό όργανο δεν πραγματοποίησε έστω κι ένα δειγματοληπτικό έλεγχο ώστε να ληφθούν κάποια ουσιαστικά μέτρα για την εφαρμογή τους.
 Κάτω από αυτές τις συνθήκες άρχισαν να γίνονται γειώσεις τυπικού χαρακτήρα με μικρά και μη αποτελεσματικά ηλεκτρόδια που παρουσίαζαν αντίσταση 20-1000 Ω αντί της ορθής που έπρεπε να είναι κάτω του 1Ω.*

Όσον αφορά για τη γείωση στους σωλήνες ύδρευσης ο ΕΛΟΤ HD384 αναφέρει στη παράγραφο 542.2.5
Οι µεταλλικοί σωλήνες ύδρευσης µπορούν να χρησιµοποιούνται ως ηλεκτρόδια γείωσης µόνον εφόσον υπάρχει η συγκατάθεση του φορέα που είναι αρµόδιος για την παροχή του νερού και εφόσον υπάρχει κατάλληλη διαδικασία που θα εξασφαλίζει, ότι ο χρήστης της ηλεκτρικής εγκατάστασης θα ειδοποιείται εγκαίρως για κάθε σχεδιαζόµενη αλλαγή στο σύστηµα των σωληνώσεων ύδρευσης.

Υπάρχει βέβαια το παρακάτω ΦΕΚ που απαγορεύει τα παραπάνω και υπερισχύει η ελληνική νομοθεσία

Αρ. Φύλλου 552- 26 Μαρτίου 2009-2.5.8. Απαγορεύεται η γείωση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων των ακινήτων επί των υδραυλικών εγκαταστάσεων έστω και αν γεφυρώνεται η θέση του μετρητή. Το δίκτυο της Ε.ΥΔ.Α.Π. δεν εξασφαλίζει μεταλλική συνέχεια δεδομένου ότι οι αγωγοί και άλλα εξαρτήματα τους κατά μεγάλο ποσοστό δεν είναι από αγώγιμο υλικό. Οι υδρευόμενοι είναι αποκλειστικά και προσωπικά υπεύθυνοι για την μη τήρηση της απαγόρευσης αυτής. Η Ε.ΥΔ.Α.Π. διατηρεί ακέραιο το δικαίωμα της διακοπής της υδροδότησης, μέχρι την άρση της παρανομίας. Οι ζημιές που είναι δυνατόν να προκληθούν στις εγκαταστάσεις της Ε.ΥΔ.Α.Π. από αυτόν τον τρόπο γείωσης, βαρύνουν τον υδρευόμενο. Επίσης ο υδρευόμενος είναι υπεύθυνος για κάθε ατύχημα που είναι δυνατόν να προ− κληθεί από την αιτία αυτή στο προσωπικό της Ε.ΥΔ.Α.Π. ή σε κάθε τρίτο

*Στις κακές γειώσεις με τις μεγάλες αντιστάσεις, στην Αττική συντελεί και το μη αγώγιμο έδαφος.
Υπήρξαν περιπτώσεις που χρειάστηκε τρύπα 42 μέτρων στην οποία τοποθετήθηκε ηλεκτρόδιο γείωσης 2 ιντσών μήκους 42 μέτρων για να επιτευχθεί η επιθυμητή αντίσταση γείωσης.

Όταν όμως αυτό το βάθος γεώτρησης απαιτήθηκε κοντά στη λεωφόρο Βουλιαγμένης στην Αργυρούπολη, τι μπορούμε να περιμένουμε στους πρόποδες του Υμηττού, την Πετρούπολη και σε άλλα ανάλογα εδάφη;

Με την επιβολή της υποχρέωσης κατασκευής θεμελιακών γειώσεων στα νέα κτίρια, επήλθε κάποια βελτίωση αλλά δεν θα πρέπει να επαναπαυόμαστε. Μετρήθηκαν θεμελιακές γειώσεις στις οποίες διαπιστώθηκε αντίσταση μέχρι και 10Ω σε μη βραχώδη εδάφη.
 Αντίθετα, σε βραχώδη εδάφη θα συναντήσουμε θεμελιακές γειώσεις με αντίσταση 20, 40 και 60Ω.

Γίνεται αναφορά στη συμπλήρωση αυτών των γειώσεων με ηλεκτρόδια γειώσεως εκτός οικοδομής. 
Όταν όμως η ίδια η θεμελιακή γείωση παρουσιάζει αντίσταση 20 ή 40 Ω, τι μπορούμε να περιμένουμε από ένα πρόσθετο ηλεκτρόδιο; Ακόμη και αν θέλουμε να προσθέσουμε πολλά ηλεκτρόδια γείωσης, που θα τα βάλουμε σε ένα οικόπεδο με μικρό ακάλυπτο χώρο, που πολλές φορές είναι μικρότερος από 30 τ.μ, από τα οποία τα 20 έχουν καλυφθεί από τσιμέντο που κάνει αδύνατη την είσοδο νερού; Τι αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει μια πρόσθετη γείωση σε μη αγώγιμο χώρο όταν η ίδια η θεμελιακή είναι 20 ή 40 φορές μεγαλύτερη της κανονικής; Τι θα προσφέρει μια πρόσθετη γείωση στο Δάσος Χαϊδαρίου ή στο Γαλάτσι ή στους πρόποδες του Υμηττού; Κάτω από αυτές τις συνθήκες θα μπορούσαμε να πούμε ότι η θεμελιακή γείωση ίσως να έλυσε το πρόβλημα στις περιοχές της Καλλιθέας, του Μοσχάτου, τμήματος του Περιστερίου και του Αιγάλεω αλλά δε θα το λύσει ποτέ στα βραχώδη εδάφη.

Η λύση του προβλήματος

Η μόνη λύση του προβλήματος είναι η προοδευτική ένταξη της περιοχής πρωτευούσης στην ουδετέρωση. Είναι γεγονός ότι η αλλαγή της μεθόδου γειώσεως στην Αθήνα δημιουργεί σοβαρά κατασκευαστικά και οικονομικά προβλήματα στις οικοδομές που έγιναν προ του 1975. Αν όμως περιμένουμε τη μελλοντική ανακατασκευή των οικοδομών μάλλον θα παραδώσουμε τη σκυτάλη στους ηλεκτρολόγους της επόμενης γενιάς και το κακό θα συνεχίζεται και κατά την επόμενη εκατονταετία. Γι’ αυτό το λόγο, ας παραβλέψουμε το κόστος το οποίο θα είναι μικρότερο από εκείνο της απειλούμενης ζωής των ανθρώπων. Είναι καιρός για το ίδιο το κράτος, να αναλάβει τις ευθύνες του, τόσο ως προς την επιτάχυνση επίλυσης του προβλήματος, όσο και ως προς το δειγματοληπτικό έλεγχο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, ο οποίος μένει στα χαρτιά επί 46 χρόνια.*

Δύο πράγματα που πρέπει να έχουμε υπόψη μας για το δίκτυο ΤΤ

Μέχρι λοιπόν να ενταχθεί όλο το λακανοπέδιο στο σύστημα της ουδετερογείωσης θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο σημαντικά πράγματα για το σύστημα γείωσης ΤΤ.

1) Σε αντίθεση με το σύστημα ΤΝ που το πρότυπο δεν επιβάλλει την μέτρηση της αντίστασης γείωσης, αν το δίκτυο της ΔΕΗ που τροφοδοτεί την εγκατάσταση είναι σύστημα TT, τότε όπως προκύπτει από την παράγραφο 612.6.2 υπάρχει απαίτηση μέτρησης της αντίστασης γείωσης και το πρότυπο αποδέχεται μόνο τον τρόπο μέτρησης με τα βοηθητικά ηλεκτρόδια.

Στην ίδια παράγραφο του προτύπου αναφέρεται ότι αν η μέτρηση αυτή λόγω της θέσης της εγκατάστασης δεν είναι πρακτικά εφικτή, μπορεί να γίνεται μέτρηση του βρόγχου σφάλματος, προσέχοντας τα παρακάτω:

Ο βρόχος σφάλματος σε συστήματα γειώσεων TT

Στο σύστημα γείωσης ΤΤ (άμεση γείωση) σε περίπτωση σφάλματος της μόνωσης μεταξύ μιας φάσης και του αγωγού προστασίας ή ενός εκτεθειμένου αγώγιμου μέρους, ο βρόγχος σφάλματος εκτός από τους αγωγούς (ενεργοί αγωγοί και αγωγός προστασίας) περιλαμβάνει και ένα μέρος διαδρομής εντός γης.
Άρα ο βρόγχος σφάλματος στην περίπτωση αυτή θα δημιουργηθεί μόνο αν υπάρχουν και από τα δύο μέρη γειώσεις ή ότι οι γειώσεις αυτές συνδέονται (η σύνδεση γίνεται μέσω του αγώγιμου δρόμου του χώματος όπου είναι τοποθετημένες).
Επειδή παρεμβάλλονται οι αντιστάσεις γείωσης το ρεύμα σφάλματος μεταξύ φάσης και εκτεθειμένων αγώγιμων μερών είναι μικρότερο από το ρεύμα ενός στερεού βραχυκυκλώματος (όπως συμβαίνει στο σύστημα γείωσης ΤΝ), αλλά μπορεί να έχει τέτοια τιμή, ώστε να είναι δυνατή η εμφάνιση επικίνδυνων τάσεων επαφής ( όπως π.χ όταν η γείωση γίνεται με σύνδεση προς ένα εκτεταμένο μεταλλικό δίκτυο ύδρευσης)

**2) Όπου είναι απαραίτητοι οι διακόπτες φορτίου, αυτοί θα πρέπει να διακόπτουν και τον ουδέτερο κάτι που δεν απαιτείται σε σύστημα ΤΝ εκτός κάποιων περιπτώσεων. Από που προκύπτει αυτό;

Πριν μελετήσουμε το άρθρο 461.2, να εξετάσουμε τι προβλέπει το πρότυπο για τον ουδέτερο: Ο ουδέτερος υπολογίζεται σαν ενεργός αγωγός με βάση την παράγραφο 202.03.01 του προτύπου: Ενεργό μέρος. Κάθε αγωγός ή αγώγιμο μέρος που προορίζεται να έχει, σε κανονική κατάσταση λειτουργίας, τάση προς τη γη, καθώς και ο ουδέτερος αγωγός.

Μελετώντας το άρθρο 461.2 διαπιστώνεται ότι δεν γίνεται άμεση αναφορά στο σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΤ:

Στο σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΝ-C ο αγωγός ΡΕΝ δεν επιτρέπεται να απομονώνεται ή να διακόπτεται. Στο σύστημα ΤΝ-S ο ουδέτερος μπορεί να μην απομονώνεται ή να μη διακόπτεται, καθώς επίσης και στο σύστημα ΤΝ-C-S, για το τμήμα ΤΝ-S

Από τα παραπάνω προκύπτει έμμεσα η απαίτηση για διακοπή και απομόνωση του ουδετέρου η οποία έχει διατυπωθεί στην παράγραφο 53.7.2 του εγχειριδίου σαν οδηγίες εφαρμογής με την σημείωση ότι δεν περιλαμβάνονται στο Πρότυπο:

Όσα αναφέρονται παρακάτω, αφορούν τη διαμόρφωση των πινάκων διανομής των οικιακών ή ανάλογων εγκαταστάσεων. Για τη διαμόρφωση των πινάκων πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα:

1. Στην παράγραφο 46.3 ορίζεται ότι σε κάθε εγκατάσταση ή σε κάθε τμήμα εγκατάστασης που βρίσκεται σε χωριστό κτίριο, πρέπει να υπάρχει μια γενική διάταξη διακοπής και απομόνωσης.

2. Η παράγραφος 46.2 ορίζει ότι όπου απαιτείται απομόνωση πρέπει να απομονώνονται όλοι οι αγωγοί φάσεων και, όταν εφαρμόζεται το σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΤ, πρέπει να απομονώνεται και ο ουδέτερος. Η απομόνωση του ουδετέρου όταν εφαρμόζεται το σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΝ δεν είναι υποχρεωτική.

3. Απομόνωση κυκλώματος ή ομάδας κυκλωμάτων πρέπει να προβλέπεται σε όσες περιπτώσεις αυτό κρίνεται σκόπιμο για λόγους ασφαλείας. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι:

Αποτελεί απαίτηση για το γενικό πίνακα διανομής κάθε εγκατάστασης, ή τμήματος εγκατάστασης που βρίσκεται σε χωριστό κτίριο, να έχει ένα γενικό διακόπτη, ο οποίος (αν δεν υπάρχει άλλη διάταξη απομόνωσης) θα πρέπει, αν εφαρμόζεται το σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΤ να είναι διπολικός στις μονοφασικές εγκαταστάσεις και τετραπολικός στις τριφασικές εγκαταστάσεις. Αν εφαρμόζεται το σύστημα σύνδεσης των γειώσεων ΤΝ, μπορεί να είναι μονοπολικός ή διπολικός στις μονοφασικές εγκαταστάσεις και τριπολικός ή τετραπολικός στις τριφασικές εγκαταστάσεις.

Επομένως, για την καλύτερη ασφάλεια των καταναλωτών είναι σωστότερη σε αυτές τις περιπτώσεις η διακοπή & η απομόνωση του ουδετέρου.**

πηγές: *Τεχνικές Εκδόσεις Μιλτιάδη Κάπου            **Γιώργος Σαρρής