Επταπλάσιο το κόστος ρεύματος στα νησιά

Σε ένα απολύτως αντιοικονομικό, επισφαλές και ρυπογόνο σύστημα, το οποίο επιβαρύνει τους Έλληνες καταναλωτές με 600-800 εκατ. ευρώ ετησίως –ποσό που σε περιόδους υψηλής διακύμανσης του πετρελαίου ξεπερνάει το 1 δισ. ευρώ– εξακολουθεί να στηρίζεται η ηλεκτροδότηση των μη διασυνδεδεμένων νησιών της χώρας τρεις δεκαετίες μετά την εκπόνηση των πρώτων σχεδίων για τη διασύνδεσή τους με την ηπειρωτική χώρα.

Οι καταναλωτές πληρώνουν το κόστος αυτό μέσω των λογαριασμών ρεύματος ως Υπηρεσία Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) και την τελευταία 5ετία επιβαρύνθηκαν συνολικά με 3,5 δισ. ευρώ, ποσό που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΡΑΕ, θα μπορούσε να καλύψει πλήρως το κόστος διασύνδεσης σχεδόν του συνόλου των νησιών. Αντ’ αυτού, η ηλεκτροδότηση σήμερα των 32 μη διασυνδεδεμένων νησιών της χώρας διασφαλίζεται με αυτόνομους πετρελαϊκούς σταθμούς (ντίζελ και μαζούτ) χαμηλής απόδοσης που έχουν εγκατασταθεί από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες για ηλεκτρισμό τους θερινούς μήνες λόγω τουρισμού.

Το μέσο κόστος παραγωγής των αυτόνομων πετρελαϊκών σταθμών τον Αύγουστο του 2017, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ, διαμορφώθηκε στα 336,96 ευρώ η μεγαβατώρα, δηλαδή περίπου επτά φορές πάνω από την οριακή τιμή του ηπειρωτικού συστήματος, που κυμάνθηκε γύρω στα 50 ευρώ η μεγαβατώρα.

Για την κάλυψη της ζήτησης τους θερινούς μήνες οι τοπικοί σταθμοί παραγωγής δουλεύουν στα όριά τους, αυξάνοντας τις πιθανότητες ατυχήματος, όπως, για παράδειγμα, συνέβη με το μπλακ άουτ της Σαντορίνης το 2013, ενώ η ΔΕΗ καταφεύγει στην ενοικίαση αεριοστροβίλων από ιδιώτες, σε τιμές που πολλαπλασιάζουν το ήδη υψηλό κόστος παραγωγής. Ετσι, γύρω από την ηλεκτροδότηση των μη διασυνδεδεμένων νησιών έχει δημιουργηθεί μια «αγορά» προμηθευτών σε καύσιμα, ανταλλακτικών και ηλεκτροπαραγωγών ζευγών, η συντήρηση της οποίας ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό και τις καθυστερήσεις στις διασυνδέσεις των νησιών. Ο χρόνος όμως άρχισε να μετράει αντίστροφα, καθώς, σε εφαρμογή κοινοτικής νομοθεσίας για τις εκπομπές ρύπων, η ΔΕΗ θα πρέπει να αποσύρει το 2020 τις ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες και να τις διατηρήσει σε καθεστώς ψυχρής εφεδρείας. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι το 2020 θα πρέπει να έχουν προχωρήσει οι διασυνδέσεις στα νησιά όπου υπάρχει τέτοια δυνατότητα και σε όσα δεν υπάρχει να προχωρήσουν διαδικασίες αντικατάστασης των υφυστάμενων μονάδων με νέας τεχνολογίας χαμηλού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, χωρίς να οδηγούν σε αύξηση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετάβαση αυτή αποτελεί μνημονιακή δέσμευση της χώρας και ο σχεδιασμός και οι αποφάσεις έχουν αναληφθεί από τη ΡΑΕ στο πλαίσιο νόμου του 2014. Η διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας, πέραν της διασφάλισης του εφοδιασμού των νησιών σε ηλεκτρισμό, oδηγεί στην απαλλαγή των καταναλωτών από το βάρος των ΥΚΩ, δημιουργεί και επενδυτικές ευκαιρίες τόσο στην παραγωγή στον τομέα των ΑΠΕ, καθώς θα υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς της παραγόμενης ενέργειας στα κέντρα κατανάλωσης της ηπειρωτικής χώρας, όσο και στην προμήθεια, αφού υποχρεωτικά από 1/1/18 θα μπορούν και οι καταναλωτές στο σύνολο των μη διασυνδεδεμένων νησιών να επιλέξουν τον προμηθευτή τους. Αυτό συμβαίνει ήδη στην Κρήτη, όπου από τον Αύγουστο το 2016 έχει αλλάξει πάροχο το 17% των καταναλωτών, και στη Ρόδο, όπου από τον Ιανουάριο του 2017, οπότε άνοιξε η αγορά, άλλαξε πάροχο το 6% των καταναλωτών. Με τις νέες επενδυτικές ευκαιρίες που δημιουργούνται από τη μετάβαση των κλειστών τοπικών αυτόνομων αγορών των μη διασυνδεδεμένων νησιών συνδέονται και οι αντιδράσεις που προκάλεσε η νομοθετική ρύθμιση Σταθάκη για την εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων σε κάποια νησιά κατά παρέκκλιση της νομοθεσίας.

Ad hoc παρεμβάσεις από την κυβέρνηση, αντί συνολικού σχεδιασμού

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας των μη διασυνδεδεμένων νησιών αποτελείται από 32 αυτόνομα συστήματα. Ορισμένα εξ αυτών αποτελούνται από περισσότερα νησιά (συμπλέγματα νησιών) και η λειτουργία και διαχείριση της αγοράς τους γίνεται από τον ΔΕΔΔΗΕ και συγκεκριμένα από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Νήσων. Η αιχμή της ζήτησης σε KW των 32 αυτόνομων νησιωτικών ηλεκτρικών συστημάτων ποικίλλει.

Δεκαεννέα «μικρά» αυτόνομα συστήματα έχουν αιχμή ζήτησης από 10 MW έως 100 MW. Τα δύο μεγάλα, η Κρήτη και η Ρόδος, έχουν αιχμή άνω των 100 MW. Aντίστοιχα η ζήτηση σε MWh ηλεκτρικής ενέργειας ποικίλλει, επίσης σε μέγεθος, από ορισμένες εκατοντάδες MWh στα μικρότερα νησιά (Αντικύθηρα, Αγαθονήσι κλπ.) έως και ορισμένες TWh στην Κρήτη που είναι το μεγαλύτερο αυτόνομο σύστημα.

Η ΡΑΕ καλείται εκ του νόμου και των δεσμεύσεων του μνημονίου να εξετάσει βάσει τεχνικοοικονομικής μελέτης το κόστος διασύνδεσης των νησιών και να προτείνει για τα νησιά που δεν είναι οικονομικά βιώσιμη η διασύνδεση, τεχνολογίες ΑΠΕ που θα αντικαταστήσουν τις πετρελαϊκές μονάδες της ΔΕΗ.

Στο πλαίσιο αυτό η ΡΑΕ τον Δεκέμβριο του 2015 προχώρησε στη σύσταση επιτροπής, στην οποία συμμετέχει και εξωτερικός σύμβουλος, για να καταλήξει σε μακροπρόθεσμες λύσεις ηλεκτροδότησης των νησιών. Βάσει των πορισμάτων της επιτροπής η ΡΑΕ, σύμφωνα με τον νόμο 4414/2016, θα πρέπει να αποφανθεί για το ποια νησιά θα διασυνδεθούν και πώς θα ηλεκτροδοτηθούν τα υπόλοιπα εντός της διετίας 2017-2018, ώστε τα έργα να περιληφθούν με δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα στο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του Συστήματος που διαχειρίζεται και υλοποιεί ο ΑΔΜΗΕ.

Τα πρώτα πορίσματα της επιτροπής δείχνουν ότι μπορούν να διασυνδεθούν οικονομικά και άλλα νησιά των Κυκλάδων –πλην αυτών που υλοποιούνται ήδη– όπως η Σαντορίνη, η Μήλος, πιθανότατα και η Αμοργός, όπως επίσης και τα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΡΑΕ εντός της επόμενης δεκαετίας θα ενσωματωθεί με το ηπειρωτικό σύστημα τουλάχιστον το 80% της διακινούμενης ηλεκτρικής ενέργειας που σήμερα παράγεται στα αυτόνομα νησιωτικά συστήματα.

Τα υπόλοιπα θα εξακολουθήσουν να ηλεκτροδοτούνται αυτόνομα, βασιζόμενα σε υβριδικά συστήματα ΑΠΕ και αποθήκευσης ή σε καύση υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Πρόκειται για 11 μικρά νησιά: Αγαθονήσι, Αγ. Ευστράτιος, Ανάφη, Αντικύθηρα, Αρκοί, Αστυπάλαια, Δονούσα, Ερεικούσα, Μεγίστη, Οθωνοί και Γαύδος.

Η ηλεκτροδότηση των 11 αυτών νησιών αποτελεί ήδη αντικείμενο διεκδίκησης για τους επενδυτές που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά ενέργειας. Ωστόσο, η κυβέρνηση αντί να περιμένει τις προτάσεις της ΡΑΕ για έναν συνολικό σχεδιασμό, καταφεύγει σε ad hoc παρεμβάσεις. Ετσι, ο υπουργός Ενέργειας Γ. Σταθάκης προώθησε νομοθετική ρύθμιση για την εγκατάσταση πιλοτικών υβριδικών έργων σε δύο νησιά κατά παρέκκλιση της νομοθεσίας, αφήνοντας παράθυρο και για άλλες παρεκκλίσεις. Γι’ αυτή την κατηγορία νησιών, η νομοθεσία προβλέπει αφού η ΡΑΕ καταλήξει στην ενδεδειγμένη από άποψη ρύπων και κόστους τεχνολογία να προχωρήσει σε μειοδοτικούς διεθνείς διαγωνισμούς για την ανάθεση των έργων. Η αγορά προσβλέπει σε αντίστοιχα έργα ακόμη και στα υπό διασύνδεση νησιά για το διάστημα από το 2020 που θα αποσυρθούν οι αυτόνομες μονάδες της ΔΕΗ και μέχρι τη λειτουργία των διασυνδέσεων.

Στον ενεργειακό δρόμο Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ το μεγάλο έργο για την Κρήτη

Η διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας και η διασύνδεση των Κυκλάδων είναι τα δύο μεγάλα projects που βρίσκονται σε εξέλιξη και έπειτα από χρόνιες καθυστερήσεις δείχνουν να ανεβάζουν ταχύτητες, καθώς ο ΑΔΜΗΕ υπό το νέο μετοχικό καθεστώς με στρατηγικό επενδυτή την κινεζική State Grid τα έχει θέσει ως προτεραιότητα.

Στόχος μάλιστα της διοίκησης του ΑΔΜΗΕ είναι η διερεύνηση και η αξιοποίηση συνεργειών της διασύνδεσης της Κρήτης με τη μεγάλη διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ και, στο πλαίσιο αυτό, στις αρχές Οκτωβρίου υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την εταιρία Euroasia Interconnector Ltd (που αποτελεί τον φορέα υλοποίησης της διακρατικής ηλεκτρικής διασύνδεσης). Μέσω αυτού, όπως τονίζουν στην «Κ» κύκλοι της διοίκησης του ΑΔΜΗΕ, εξετάζεται αν η διασύνδεση της Κρήτης - Αττικής μπορεί να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος για την υλοποίηση του τεράστιου και φιλόδοξου αυτού έργου.

Η Κρήτη θα συνδεθεί με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας μέσω δύο υποβρύχιων καλωδίων. Η αποκαλούμενη «μικρή διασύνδεση» θα συνδέει τα Χανιά με την Πελοπόννησο και η «μεγάλη διασύνδεση» το Ηράκλειο με την Αττική. Σε ό,τι αφορά τη «μικρή διασύνδεση», στις 29 Σεπτεμβρίου εκδόθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας η απόφαση Εγκρισης των Περιβαλλοντικών Ορων που αναμένεται να «ξεκλειδώσει» την έναρξη του project εντός του 2018, ενώ η ολοκλήρωσή του προβλέπεται στο τέλος του 2019 με αρχές του 2020.

Αστάθμητο παράγοντα ως προς το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου αποτελούν οι αντιδράσεις που εκδηλώνονται από κατοίκους της Πελοποννήσου. Η ολοκλήρωση της «μικρής διασύνδεσης» θα απαλλάξει τους καταναλωτές από ένα σημαντικό ποσό των ΥΚΩ, καθώς μόνον η Κρήτη επιδοτείται μέσω των ΥΚΩ με περίπου 400 εκατ. ευρώ ετησίως. Την επίσπευση της διασύνδεσης της Κρήτης έχει ζητήσει και η ΡΑΕ αλλά και η ΔΕΗ, επισημαίνοντας τον κίνδυνο προβλημάτων επάρκειας του νησιού, λόγω της απόσυρσης μονάδων μετά το 2020 εάν δεν υλοποιηθεί εγκαίρως. 

Το άλλο μεγάλο έργο που υλοποιεί σε αυτή τη φάση ο ΑΔΜΗΕ είναι η διασύνδεση των Κυκλάδων που πραγματοποιείται σε τρεις φάσεις: Εως τις αρχές του 2018 αναμένεται να περατωθούν τα έργα της πρώτης φάσης, δηλαδή η διασύνδεση Σύρου, Πάρου, Νάξου και Μυκόνου από το Λαύριο.Τα υποβρύχια καλώδια της διασύνδεσης έχουν κατασκευαστεί και έχει ήδη γίνει η πόντισή τους στο σύνολο των διαδρομών. Με τα σημερινά δεδομένα, το έργο θα ολοκληρωθεί πλήρως τον Φεβρουάριο του 2018. Η δεύτερη φάση περιλαμβάνει τις συνδέσεις Πάρου - Νάξου και Νάξου - Μυκόνου με υποβρύχια καλώδια, καθώς και την αναβάθμιση των υφιστάμενων καλωδιακών συνδέσεων της Ανδρου με το Λιβάδι της Νότιας Εύβοιας και της Ανδρου με την Τήνο και, σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, θα ολοκληρωθεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μετά την πρώτη φάση. Η τρίτη φάση περιλαμβάνει την ολοκλήρωση της διασύνδεσης με την πόντιση και του δεύτερου καλωδίου Λαυρίου - Σύρου. Με την ολοκλήρωση της διασύνδεσης των Κυκλάδων οι λογαριασμοί ρεύματος θα έχουν ελάφρυνση κατά 100 εκατ. ετησίως.

Τα κεφάλαια

Ο ΑΔΜΗΕ βρίσκεται αυτή την περίοδο σε διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για δάνειο ύψους 175 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της «μικρής διασύνδεσης» της Κρήτης. Το συνολικό κόστος του έργου εκτιμάται γύρω στα 350 εκατ. ευρώ και οι υπόλοιποι πόροι θα προέλθουν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε. και τα ίδια κεφάλαια του ΑΔΜΗΕ.

Η απειλή μπλόκου

Ο κίνδυνος εκτροχιασμού του έργου της διασύνδεσης Κρήτης - Πελοποννήσου είναι υπαρκτός, καθώς οι κάτοικοι της χερσονήσου Μαλέα, όπου θα καταλήξει το υποβρύχιο καλώδιο, έχουν προσφύγει ήδη στο ΣτΕ, ενώ προετοιμάζονται να καταθέσουν προσφυγή και στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα με αίτημα την απένταξή του από το πακέτο Γιούνκερ, εάν το υπουργείο Ενέργειας και ο ΑΔΜΗΕ επιμείνουν στη συγκεκριμένη όδευση και δεν υπάρξει παράκαμψη της περιοχής.

Η διαβούλευση

Από την πλευρά του, ο ΑΔΜΗΕ μέσω του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου Μάνου Μανουσάκη, παρά τον επείγοντα χαρακτήρα του έργου, δέχθηκε να προχωρήσει σε νέα διαβούλευση με εκπροσώπους των κατοίκων και δρομολογεί ήδη την υπογειοποίηση ενός ακόμη τμήματος καλωδίου στην Πελοπόννησο, καθώς και σε συμπληρωματικά έργα, προκειμένου να ικανοποιήσει τους κατοίκους της περιοχής.

πηγή:kathimerini.gr