ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ

Από το 2003 τα μέλη της Ε.Ε. έχουν ένα κοινό πρότυπο για τον σχεδιασμό του φωτισμού στους χώρους εργασίας. Το πρότυπο EN 12464-1: "Light and lighting. Lighting of work places. Indoor work places",  καθορίζει:

1) Τις ελάχιστες απαιτήσεις που το εγκατεστημένο σύστημα φωτισμού εσωτερικών χώρων πρέπει να ικανοποιεί. Ορίζει τις ελάχιστες τιμές φωτισμού στις επιφάνειες εργασίας (Maintained Illuminance Level - Εm) σε lux ανάλογα με την δραστηριότητα. Η στάθμη φωτισμού Em υπολογίζεται στον κύκλο συντήρησης του συστήματος φωτισμού, η οποία είναι χαμηλότερη από την αρχική φωτεινή ισχύ των φωτιστικών, σύμφωνα με τον λόγο συντήρησης. 

2) Την ελάχιστη ομοιομορφία φωτισμού που πρέπει να επιτευχθεί (Uo). Ομοιομορφία φωτισμού ενός χώρου λέγεται ο λόγος της ελάχιστης έντασης φωτισμού στο χώρο Εmin προς τη μέση ένταση φωτισμού στον ίδιο χώρο Eα.

Ο λόγος αυτός Εmin/Eα πρέπει να έχει τιμές:

Για πολύ μικρές απαιτήσεις από 1:6 μέχρι 1:3

Για μικρές απαιτήσεις 1:3

Για μεσαίες και μεγάλες απαιτήσεις 1:2,5

Για εξαιρετικά μεγάλες απαιτήσεις 1:1,5

Η ομοιομορφία του φωτισμού εξαρτάται από τη γεωμετρία του δωματίου και του ανοίγματος (σχήμα, αναλογίες, θέση, ύψος ποδιάς και πρεκιού), από τις ανακλαστικότητες  των εσωτερικών επιφανειών, από το είδος των υαλοπινάκων και από τα εξωτερικά εμπόδια (αν υπάρχουν).

 Αν δεν υπάρχει κάποιο σύστημα ανακατανομής – κατεύθυνσης του φωτός, η ανομοιομορφία εξαρτάται από το εύρος του ουρανού που είναι ορατός από το σημείο  αναφοράς.

Σε ένα τυπικό δωμάτιο φωτισμένο από το πλάι, ο φωτισμός στην οριζόντια επιφάνεια εργασίας μειώνεται μη γραμμικά όσο απομακρυνόμαστε από το παράθυρο.
Πρακτικά αυτό που χρειάζεται να κάνουμε για να μεγαλώσει η ομοιομορφία είναι να μειώσουμε το βάθος του δωματίου, ώστε να επιτύχουμε αναλογίες φωτισμού 3:1 στο μπροστινό και πίσω μέρος του δωματίου.

3) Το ανώτατο όριο του δείκτη θάμβωσης (Unified Glare Rating Limit - UGRL)

Η θάμβωση παρουσιάζεται σε δυο μορφές:

Η άμεση θάμβωση προκύπτει όταν είναι ορατή η πηγή φωτισμού από το σημείο παρατήρησης (βρίσκεται μέσα στο οπτικό πεδίο του παρατηρητή) ή  παρατηρείται συνήθως σε κακώς φωτισμένους χώρους όπου το φως έρχεται μόνο από ένα άνοιγμα από το οποία η άμεση θέαση του ουρανού είναι συνήθως αναπόφευκτη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η περίπτωση ενός μακρύ διαδρόμου στο βάθος του οποίου υπάρχει μόνο ένα παράθυρο.  Η λαμπρότητα του φωτός που εισέρχεται έρχεται σε έντονη αντίθεση με τον υπόλοιπο σκοτεινό διάδρομο.

Εξαρτάται από τη λαμπρότητα των φωτιστικών, τη διάταξη των φωτιστικών σε σχέση με τη θέση του σημείου αναφοράς – παρατηρητή και τέλος το επίπεδο φωτισμού.

Με διάφορες τεχνικές υπάρχει η δυνατότητα περιορισμού της άμεσης θάμβωσης σε επιθυμητά επίπεδα επεμβαίνοντας πχ. με περσίδες, ανταυγαστήρες κλπ. στη γωνία διάφραξης των φωτιστικών σωμάτων ή επιλέγουμε άλλα πιο κατάλληλα.

Η έμμεση θάμβωση προκύπτει όταν υπάρχουν υψηλά ανακλαστικές επιφάνειες στο άμεσο οπτικό πεδίο του παρατηρητή όπου ανακλώνται οι πηγές φωτός.
Η έμμεση θάμβωση μπορεί να αποφευχθεί με τη μεταβολή των υλικών ή και των χρωμάτων των επιφανειών του εσωτερικού, την κατάλληλη διάταξη των φωτιστικών σωμάτων στο χώρο (ιδανική θεωρείται η πλάγια κατεύθυνση πρόσπτωσης του φωτός στο επίπεδο εργασίας) καθώς και με την επιλογή κατάλληλων φωτιστικών σωμάτων ειδικότερα σε χώρους εργασίας με Η/Υ.

Σημειώνεται ότι ο δείκτης UGR δεν αποτελεί αξιόπιστη παράμετρο εκτίμησης της θάμβωσης, όταν οι φωτεινές πηγές  είναι μεγάλων ή πολύ μικρών διαστάσεων.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τιμές για τον δείκτη UGR σε διαφορετικούς χώρους. Δραστηριότητες με σχετική δυσκολία στην εκτέλεση τους απαιτούν συνήθως μικρές τιμές του δείκτη θάμβωσης.

Πως διαβάζω τον πίνακα αποτελεσμάτων UGR (θάμβωση)

Με χρήση των φωτομετρικών δεδομένων του φωτιστικού που θα επιλέξω και με τη βοήθεια ενός προγράμματος φωτοτεχνικής μελέτης (Dialux) υπολογίζεται ο πίνακας UGR ο οποίος παρουσιάζει τον δείκτη UGR σε τυπικούς χώρους με διάφορες ανακλαστικότητες επιφανειών.

Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται η έξοδος από πρόγραμμα φωτοτεχνικής ανάλυσης του πίνακα UGR για SHR (Εmax/Emin)= 0.25 (ομοιομορφία φωτισμού).
Η ανάλυση γίνεται σε δύο κατευθύνσεις παρατήρησης (εγκάρσια και διαμήκη) σε χώρο μήκους Χ=8m, πλάτους Y=16m και Η=2 : το ύψος των φωτιστικών πάνω από την επιφάνεια εργασίας), με ανακλαστικότητες οροφής, τοίχων, δαπέδου 70,50 και 20% αντίστοιχα και SHR = 0.25.

Έχω Χ table=8/2=4 à 4Η και
Υ table=16/2=8 à8Η

4) Τον δείκτη χρωματικής απόδοσης (Color Rendering Index - CRI) ή Ra 

Ο Δείκτης χρωματικής απόδοσης κυμαίνεται από 0 έως 100 και εκφράζει το βαθμό πιστότητας στην απόδοση των πραγματικών χρωμάτων (όταν φωτίζονται από μια πρότυπη φωτεινή πηγή). Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης χρωματικής απόδοσης, τόσο μικρότερη είναι η χρωματική απόκλιση των χρωμάτων.

Οι πηγές φωτός με μεγάλο δείκτη χρωματικής απόδοσης CRI, είναι πολύ σημαντικές για εφαρμογές φωτισμού σε κινηματογραφικά και τηλεοπτικά στούντιο, σε εκθέσεις προϊόντων και έργων τέχνης κτλ.

Το αντίστοιχο πρότυπο για τον φωτισμό εξωτερικών χώρων είναι το EN 12464-2: "Light and lighting. Lighting of work places. Outdoor work places".

Οι τιμές των βασικών παραμέτρων φωτισμού για τον φωτισμό εσωτερικών χώρων που ορίζονται από το πρότυπο EN 12464-1 κατά δραστηριότητα:

Οι τιμές των βασικών παραμέτρων φωτισμού για τον φωτισμό εξωτερικών χώρων που ορίζονται από το πρότυπο EN 12464-2 κατά δραστηριότητα: