ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ

Οι λαµπτήρες και τα φωτιστικά σώµατα είναι τα εργαλεία σχεδίασης και παρέµβασης στον χώρο µε τον φωτισµό. Η γνώση των δυνατοτήτων και ιδιοτήτων των λαµπτήρων και των φωτιστικών σωµάτων είναι σηµαντική έτσι ώστε να δηµιουργηθεί η κατάλληλη φωτιστική επέµβαση.

Τα φωτιστικά σώματα εκτός από πηγές τεχνητού φωτός αποτελούν και αντικείμενα στον χώρο (οπτικά ερεθίσματα) με δεδομένη φόρμα, μορφή, χρώμα και αισθητική. Ταυτόχρονα, οι οποιεσδήποτε προτάσεις επιβάλλεται να βασίζονται σε σύγχρονες τεχνολογίες, για λόγους ελαχιστοποίησης των ενεργειακών απαιτήσεών τους και μεγιστοποίησης της διάρκειας ζωής τους.

Σημαντικό στοιχείο της φωτιστικής μελέτης είναι η επιλογή και ο τρόπος τοποθέτησης των φωτιστικών σωμάτων για να επιτευχθεί το επιθυμητό οπτικό αποτέλεσμα

Ο τεχνητός φωτισμός διαφοροποιείται βάσει του είδους των φωτιστικών σωμάτων (λαμπτήρες πυρακτώσεως  λαμπτήρες φθορισμού, led κ.λ.π) της θέσης του (γενικός, τοπικός) και της κατεύθυνσης που δίνει στο φως (άμεσος, έμμεσος, ημιάμεσος )

Τα φωτιστικά σώµατα όπως προαναφέρθηκε αποτελούν εργαλεία στα χέρια του σχεδιαστή για τη δηµιουργία ενδιαφέροντος φωτιστικού συνόλου. Σηµαντικό στοιχείο σε µια µελέτη φωτισµού είναι ο προσδιορισµός των χαρακτηριστικών και των προδιαγραφών των φωτιστικών σωµάτων. 

Τα βασικά χαρακτηριστικά των φωτιστικών σωµάτων αφορούν στον τόπο τοποθέτησης, τον τρόπο τοποθέτησης, τα είδη των λαµπτήρων που δέχονται, τον τρόπο εκποµπής του φωτός (τύπος φωτισµού) και την καταλληλότητα χρήσης των φωτιστικών σωµάτων σε εσωτερικό ή εξωτερικό- υπαίθριο χώρο.

Οι τρόποι φωτισμού που χρησιμοποιούμε μέσα σ‘ ένα χώρο είναι: Ανάλογα με την διασπορά ή κατεύθυνση του φωτισμού ( αν δηλ. η φωτεινότητα κατευθύνεται προς τα κάτω ή προς τα πάνω) διακρίνουμε τους εξής τρόπους τεχνητού φωτισμού:

ΑΜΕΣΟΣ

90-100% προς τα κάτω

ΗΜΙΑΜΕΣΟΣ

10-40% προς τα άνω

60-90% προς τα κάτω

ΜΙΚΤΟΣ ΔΙΑΧΥΤΟΣ (ΕΜΜΕΣΟΣ ΚΑΙ ΑΜΕΣΟΣ)

40-60% προς τα άνω

40-60% προς τα κάτω

ΗΜΙΕΜΜΕΣΟΣ

60-90% προς τα άνω

10-40% προς τα κάτω

ΕΜΜΕΣΟΣ

90-100% προς τα άνω

Στην παραπάνω εικόνα βλέπουμε διαφορετικούς τύπους φωτισμού ενταγμένους στον ίδιο γραφειακό χώρο με το ανάλογο οπτικό αποτέλεσμα (οπτικό εφέ).

Αριστερά πάνω, περίπτωση 1, ο γραφειακός χώρος με φυσικό φως από το άνοιγμα στο βάθος του χώρου.

Στην περίπτωση 2 διακρίνεται φωτισμός από κρεμαστά φωτιστικά πάνω από τα γραφεία με άμεσο και έμμεσο φωτισμό.

Στην περίπτωση 3 διακρίνεται έμμεσος (κρυφός) φωτισμός στην πλευρά του παραθύρου.

Στην περίπτωση 4 διακρίνεται έμμεσος περιφερειακός φωτισμός (sidelighting).

Στην περίπτωση 5 διακρίνεται ημιάμεσος-διεθλασμένος φωτισμός από φωτιστικά κρεμαστά από την οροφή.

Στην περίπτωση 6 διακρίνεται μια οργάνωση σε κάνναβο χωνευτών φωτιστικών στην ψευδοροφή σχετικά συγκεντρωτικού φωτός.

Είναι αξιοσημείωτες οι διαφορές στην τελική οπτική εντύπωση του ίδιου χώρου αλλάζοντας μόνο τον τύπο φωτισμού. Αν αναλογιστεί κανείς πως οι συγκεκριμένες απεικονίσεις μπορούν να αποτελούν και πραγματικές ανάγκες για ποικίλες λειτουργίες σ’ έναν γραφειακό χώρο γίνεται κατανοητή η πολυπλοκότητα και η σημασία του πεδίου του φωτισμού.(παραγωγή απεικονίσεων στο φωτομετρικό πρόγραμμα Dialux).

Επίσης ένα συχνό λάθος γίνεται στην επιλογή φωτιστικών εξωτερικού χώρου όσον αφορά τη διασπορά ή κατεύθυνση του φωτισμού.
Ας δούμε τα παρακάτω παραδείγματα:

 Η προηγούμενη εικόνα καταδεικνύει τους απαγορευμένους τύπους φωτιστικών στο νόμο κατά της φωτορύπανσης στη Λομβαρδία της Ιταλίας. Παρατηρούμε τα εξής λάθη στο σχεδιασμό των φωτιστικών:

 1: Το φωτιστικό αυτό σώμα, που στηρίζεται σε στύλο στο έδαφος, κατευθύνει την περισσότερη φωτεινή ισχύ προς τον ουρανό. Μάλιστα, δε φωτίζει καν στην περιοχή κοντά στο στύλο

2-3: Τα φωτιστικά αυτά σώματα ενώ αποκόπτουν μια ποσότητα φωτός προς τα πάνω, η γωνία αποκοπής είναι μικρή και πάλι μια σημαντική ποσότητα φωτός στοχεύει τον ουρανό.

4: Ισχύει το ίδιο με τα σώματα 2 και 3 μόνο που εδώ έχουμε ένα φωτιστικό σώματα ανηρτημένο σε συρματόσχοινο

5: Το φωτιστικό αυτό σώμα χρησιμοποιεί προβολέα που στοχεύει προς τα επάνω όπου ένας ανακλαστήρας ανακλά το φως προς τα κάτω, ωστόσο υπάρχουν απώλειες φωτός προς τα πάνω καθώς ο ανακλαστήρας δεν ανακλά όλο το φως

6: Οι προβολείς αυτοί βρίσκονται στο έδαφος και στέλνουν όλη τη φωτεινή τους ενέργεια προς τον ουρανό

7-8: Τα φωτιστικά αυτά σώματα, τυπικά για φωτισμό δρόμων, ενώ φωτίζουν προς τα κάτω, έχουν σημαντικές απώλειες προς τον ουρανό

 Στο παρακάτω σχήμα μπορούμε να δούμε μερικά παραδείγματα σωστού εξωτερικού φωτισμού

Παρατηρούμε πως ο σωστός φωτισμός πρέπει να ικανοποιεί τις εξής απαιτήσεις:

-Στόχευση του φωτός μόνο προς το έδαφος ή μόνο προς το σημείο που πρέπει να φωτιστεί

-Χρήση φωτιστικών τύπου full cut-off που δεν αφήνουν καθόλου φως να διαφύγει προς τα πάνω

-Η χρήση των φωτιστικών τύπου 6 και 8 είναι αποκλειστικά και μόνο για χώρους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που δεν μπορούν να φωτιστούν με κάποιον από τους άλλους τρόπους (πχ αρχαιολογικοί τόποι).

Τα ΕΙΔΗ του φωτισμού που χρησιμοποιούμε μέσα σ‘ ένα χώρο είναι:

• 1) ΓΕΝΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ (GENERAL) Χρησιμοποιείται για να δώσει ένα ομοιόμορφο αποτέλεσμα στο οριζόντιο επίπεδο εργασίας, όπου τα ποσοτικά χαρακτηριστικά είναι  βασικής σημασίας για τους χρήστες.
Περιλαμβάνει και άμεσο φωτισμό και φως από διάχυση.
Με το γενικό φωτισμό μπορούμε να  αναδείξουμε μόνο τα βασικά γεωμετρικά στοιχεία του χώρου, καθώς οι σκιές που δημιουργούνται είναι απαλές και δεν αναδεικνύουν  λεπτομέρειες, ώστε να μπορούμε να προσανατολιστούμε μέσα σε αυτόν.
Εφαρμογή σε κατοικίες, lobby, ανοικτούς χώρους και ως  υπόβαθρο για άλλα είδη φωτισμού, π.χ. τονισμού.

 Όλα τα ακολουθούντα είδη φωτισμών είναι συμπληρωματικοί φωτισμοί του Γενικού.

• 2) ΤΟΠΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Είναι ο περιορισμένα διάχυτος φωτισμός μιας θέσεως «εργασίας» εν ευρεία έννοια.

• 3) ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΙΚΟΣ (DIRECTIONAL) Χρησιμοποιείται για να δηλώσει την κατεύθυνση στο χώρο, όπου ο γενικός φωτισμός είναι δεύτερης σημασίας.
Τα φωτιστικά λειτουργούν  ως στοιχεία προσανατολισμού και σήμανσης στο χώρο και διατάσσονται σε γραμμική πορεία. Εφαρμογή σε διαδρόμους, σκάλες, εξόδους  κινδύνους, πορείες

• 4) ΣΗΜΕΙΑΚΟΣ - ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ (spotlighting)

Ο σημειακός φωτισμός έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό τη στενή δέσμη φωτός που εκπέμπεται από τα φωτιστικά σώματα. Ο στενός φωτεινός κώνος επιτυγχάνεται με τη χρήση ανακλαστήρων που συγκεντρώνουν τη φωτεινή ροή που εκπέμπει ο λαμπτήρας και την ανακλούν κατευθύνοντάς την σε στενή δέσμη φωτός. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας στην παραγωγή λαμπτήρων έχουν κατασκευαστεί λαμπτήρες όπως π.χ. οι λάμπες «led στενής δέσμης» στις οποίες ο ανακλαστήρας εμπεριέχεται στο εσωτερικό της λάμπας και δεν είναι απαραίτητη η χρήση ειδικού φωτιστικού σώματος για να δημιουργήσουμε συγκεντρωτικό φωτισμό.

Χρησιμοποιείται πολύ συχνά όπου χρειάζεται να δοθεί έμφαση με το φως καθώς και σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ιδιαίτερη ανάγκη για απόδοση της λεπτομέρειας του φωτιζόμενου αντικειμένου (π.χ. κοσμηματοπωλεία, καταστήματα, θέατρο, επιφάνειες εργασίας, μουσεία κ.λπ.). 

• 5) ΤΟΝΙΣΜΟΥ(ACCENTUATIONAL) Χρησιμοποιείται για να δώσει έμφαση σε κάποιο στοιχείο του χώρου και να αναδείξει τις χαρακτηριστικές του ποιότητες, όπως δομή,  υφή, σχήμα.
Το εύρος της δέσμης και η σχέση με το γύρω περιβάλλον είναι αυτά που δίνουν διαφορετική έμφαση στο αντικείμενο που φωτίζεται. Εφαρμογή σε στοιχεία όψεων κτιρίων, αντικείμενα, εκθέματα μουσείων.

• 6) ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ(WASHLIGHTING) Χρησιμοποιείται για να αποδώσει τις αρχιτεκτονικές ποιότητες του χώρου, τα όρια και τις αναλογίες του.
Εφαρμόζεται σε μεγάλες  επιφάνειες και δημιουργεί ένα ομοιόμορφο αποτέλεσμα με απαλές σκιές, ενώ συχνά αποτελεί το φόντο πάνω στο οποίο τονίζονται με  έμφαση κάποια αντικείμενα. Εφαρμογή σε τοίχους, όψεις κτιρίων.

• 7) ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Είναι ο φωτισμός έκτακτου ανάγκης που λειτουργεί όταν κοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα, και ο φωτισμός σκαλοπατιών, σκοτεινών αιθουσών κινηματοθεάτρων, ο προειδοποιητικός φωτισμός για κάποιο κίνδυνο κλπ.

Τεχνολογίες φωτιστικών σωμάτων (εσωτερικών χώρων)

• Με γραμμικό λαμπτήρα φθορισμού (Τ8 ή Τ5)

• Με φωτοεκπέμπουσες διόδους (Light Emitting Diode, LED)

• Με συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού (Compact Fluorescent Lamps, CFL)

• Με λαμπτήρα ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης (High Pressure Mercury, HPM)

• Με λαμπτήρα ατμών νατρίου υψηλής πίεσης (High Pressure Sodium, HPS)

• Με λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων (Metal Halide, MH)

• Με λαμπτήρες φθορισμού επαγωγής

Κατηγορίες φωτιστικών

Υπάρχουν πολλά είδη φωτιστικών, καθένα από τα οποία ανταποκρίνεται σε διαφορετικές απαιτήσεις φωτισμού

προβολείς (projectors - spots), που χρησιμοποιούνται για να φωτίσουν μία συγκεκριμένη και ορισμένη περιοχή, με συμμετρική κυκλικά  κατανομή της έντασής τους.
Χρησιμοποιούνται για φωτισμό ανάδειξης.
Με ειδικά φίλτρα μπορώ να αλλάξω το χρώμα τους, να αποκόψω την υπεριώδη ακτινοβολία και να αλλάξω το σχήμα της δέσμης σε ελλειπτική, τετράγωνη κλπ.

floodlights, που έχουν ευρεία δέσμη με ασύμμετρη ή μη κατανομή και χρησιμοποιούνται για να φωτίσουν ομοιόμορφα μεγάλες επιφάνειες.

downlights, εκπέμπουν φως σε κατακόρυφη διεύθυνση, γι’ αυτό τοποθετούνται στο ταβάνι.
Μπορούν να έχουν στενή ή ευρεία δέσμη και  συμμετρική ή ασύμμετρη κατανομή, να είναι χωνευτά ή μη.
Με την κατάλληλη τοποθέτηση, μπορούν να φωτίζουν παράλληλα τον τοίχο  και τμήμα του δαπέδου.
Χρησιμοποιούνται για να αναδείξουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του χώρου με άμεσο φως.

ceiling- or wall mounted, φωτιστικά οροφής ή επιτοίχια.
Χαρακτηρίζονται από την τοποθέτησή τους και όχι από τα φωτομετρικά  τους χαρακτηριστικά, αφού μπορεί να έχουν στενή ή ευρεία δέσμη και συμμετρική ή ασύμμετρη κατανομή.
Χρησιμοποιούνται για να  αναδείξουν τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του χώρου, γι’ αυτό η τοποθέτησή τους πρέπει να βασίζεται σε αυτά.

wallwashers, που έχουν ευρεία δέσμη και ασύμμετρη κατανομή και όπως υποδηλώνει το όνομά τους χρησιμοποιούνται για τον ομοιόμορφο  φωτισμό μεγάλων επιφανειών, όπως τοίχοι και όψεις κτιρίων.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί ομαλή κατανομή φωτισμού στο κατακόρυφο  επίπεδο, πρέπει τα φωτιστικά να τοποθετούνται σε απόσταση από τον τοίχο ίση με το 1/3 του ύψους του δωματίου ή αλλιώς σε γωνία που  σχηματίζει 20ο με την κατακόρυφο.
Για να επιτευχθεί οριζόντια ομοιομορφία κατά μήκος του τοίχου που φωτίζεται, πρέπει η απόσταση  μεταξύ των φωτιστικών μεταξύ τους να είναι ίση με την απόστασή τους από τον τοίχο.
Μεγαλύτερη μεταξύ τους απόσταση δημιουργεί σκοτεινές ζώνες  στον τοίχο, προκαλώντας  ανομοιομορφία.

open area, που έχουν ευρεία δέσμη και συνήθως ασύμμετρη κατανομή και χρησιμοποιούνται για το φωτισμό ανοικτών χώρων, όπως πλατείες και διάδρομοι κίνησης, όπου λειτουργούν ως αρχιτεκτονικά - διακοσμητικά στοιχεία.

recessed floorlights, ενδοδαπέδια φωτιστικά.
Εκπέμπουν φως με κατεύθυνση προς τα πάνω, με στενή ή ευρεία δέσμη, συμμετρική ή ασύμμετρη κατανομή και χρησιμοποιούνται συνήθως σε εξωτερικούς χώρους για να σηματοδοτούν σημαντικά στοιχεία και να αναδεικνύουν την τρισδιάστατη υφή επιφανειών - τοίχων.
Αυτό που είναι σημαντικό να προσέχουμε είναι το βάρος που αντέχει το κάλυμμά τους, η θερμοκρασία τους και η υγρομόνωσή τους (για έξω). Επίσης συνήθως έχουν μεγάλο βάθος γύρω στα 30εκ.

orientation, προσανατολισμού ή κατεύθυνσης.
Το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την κατεύθυνση σε ένα χώρο, όπως την έξοδο.
Σημαντικό είναι να αποτελούν διακριτά στοιχεία από το γύρω περιβάλλον, ώστε να μπορούν  να προσανατολίζουν και να κατευθύνουν με ευκολία το χρήστη.

(suspended), αναρτώμενα συνήθως σε ράγα ή κρεμαστά.
Μπορεί να είναι άμεσου, έμμεσου ή άμεσου-έμμεσου φωτισμού.
Τα τελευταία χρησιμοποιούνται σε ψηλούς χώρους, απαλύνονταν τις σκιές. Στο κάτω κομμάτι που φωτίζει άμεσα έχουν συνήθως περσίδες για αποφυγή θάμβωσης, ενώ  στο πάνω διαχύτη.

Επίσης υπάρχουν στους καταλόγους των εταιρειών

Τα φωτιστικά σώματα που θα επιλέξουμε θα πρέπει στα χαρακτηριστικά τους να αναφέρονται τα εξής:

Η φωτομετρική καμπύλη ή πολικό διάγραμμα που μας δείχνει την κατανομή της έντασης φωτισμού στο χώρο, πως διαχέεται  το φως στο χώρο ,δηλαδή:Την ποσότητα της φωτεινής ροής που ακτινοβολεί προς μια ορισμένη κατεύθυνση με μονάδα μέτρησης candela (cd) και τον τρόπο κατανομής της φωτεινής έντασης των φωτιστικών (με ανακλαστήρα)

Για να γίνει σαφές πως προκύπτουν αυτά τα διαγράμματα θεωρείται αρχικά πως το φωτιστικό σώμα βρίσκεται αναρτημένο στην κανονική του θέση.

Η κατακόρυφος που διέρχεται από το κέντρο συμμετρίας του φωτιστικού σώματος με κατεύθυνση αυτή προς την οποία φωτίζει το σώμα (συνήθως προς τα κάτω) αποτελεί το σημείο αναφοράς, δηλαδή ο κατακόρυφος άξονας με αρχή το κέντρο συμμετρίας του φωτιστικού και κατεύθυνση προς τα κάτω αντιστοιχεί στη τιμή των 0 μοιρών. Η οριζόντια επιφάνεια που διέρχεται από το κέντρο συμμετρίας αντιστοιχεί στις γωνίες 90ο και 270ο

Όταν η φωτεινή πηγή παρουσιάζει διανομή της φωτεινής έντασης συμμετρική ως προς άξονα και έχει σε όλα τα επίπεδα την ίδια μορφή, τότε μπορεί να παρασταθεί με το μισό της μορφής της.

Στο επόμενο παράδειγμα φωτομετρικής καμπύλης ενός φωτιστικού παίρνουμε τις αντίστοιχες φωτεινές εντάσεις

Στην κατεύθυνση των 40ο αντιστοιχεί φωτεινή ένταση Ι40=89cd

Στην κατεύθυνση των 90ο αντιστοιχεί φωτεινή ένταση Ι90=78cd

Στην κατεύθυνση των 180ο αντιστοιχεί φωτεινή ένταση Ι180=0cd

Στην προηγούμενη καμπύλη φωτεινής έντασης βλέπουμε πως η ευνοικότερη περίπτωση έντασης φωτισμού από το συγκεκριμένο φωτιστικό βρίσκεται στην κατεύθυνση μεταξύ 0ο και 70ο και η χειρότερη στις 180ο (πάνω από το φωτιστικό).
Κάθε καμπύλη φωτεινής έντασης αναφέρεται συνήθως σε λαμπτήρα φωτεινής ροής 1000lm, οπότε για την εύρεση της έντασης κάθε λαμπτήρα πολλαπλασιάζουμε την τιμή του διαγράμματος με τον κατάλληλο συντελεστή. Για παράδειγμα αν μελετάμε φωτιστικό σώμα λαμπτήρα υδραργύρου υψηλής πίεσης φωτεινής ροής 13500lm, οι τιμές της φωτεινής έντασης που λαμβάνονται από το πολικό διάγραμμα θα πρέπει να πολλαπλασιάζονται με το συντελεστή 13,5 (13500/1000=13,5)

Στο προηγούμενο παράδειγμα  το πολικό διάγραμμα δίνεται μόνο για το ένα ημιεπίπεδο, γιατί το συγκεκριμένο φωτιστικό παρουσιάζει συμμετρία στην κατανομή της φωτεινής έντασης, κάτι που δεν συμβαίνει όμως με πολλά φωτιστικά σώματα.

Για παράδειγμα παίρνοντας το φωτιστικό σώμα του παρακάτω παραδείγματος το οποίο είναι διαμήκες, παρατηρείται ότι η φωτεινή ένταση δεν είναι συμμετρική. Για το λόγο αυτό το πολικό διάγραμμα αυτού του φωτιστικού θα σχεδιαστεί σε δύο επίπεδα. Βάσει των κανονισμών της Διεθνούς επιτροπής φωτισμού CIE θα επιλεχθούν τα επίπεδα Α και Β.

Το τυποποιημένο επίπεδο Α αντιστοιχεί στο επίπεδο 90ο-270ο, ενώ το Β στο επίπεδο 0ο-180ο. Στα δύο αυτά επίπεδα σχεδιάζονται τα πολικά διαγράμματα κατανομής της φωτεινής έντασης του φωτιστικού σώματος.

Στη περίπτωση που τα φωτιστικά σώματα εμφανίζουν μεγαλύτερη ασυμμετρία και τα επίπεδα Α και Β δεν επαρκούν για να δώσουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα για τη φωτεινή ένταση, τότε μπορεί να σχεδιαστεί και μια τρίτη καμπύλη στο πολικό διάγραμμα. Η καμπύλη αυτή θα αναπαριστά τη φωτεινή ένταση για το κατακόρυφο επίπεδο 45ο-225ο, όπως φαίνεται στο κάτω σχήμα.

Την ισχύ σε Watt που αφορά την κατανάλωση και όχι τη φωτιστική του ισχύ.

Τη φωτεινή ροή (Luminous flux Φ) - Είναι η ακτινοβόλος φωτεινή ενέργεια που εκπέμπει μία φωτεινή πηγή στην μονάδα του χρόνου. Μονάδα μέτρησης το lumen (lm). 
Προσοχή, η φωτεινή ροή του φωτιστικού είναι αυτή που εκπέμπει το φωτιστικό και όχι η ένταση φωτισμού που φτάνει στην επιφάνεια εργασίας και η οποία μετριέται σε lux

Την απόδοσή τους (Luminous efficacy η) - Είναι η φωτεινή ροή μιάς πηγής σε σχέση με την καταναλισκομένη ενέργεια. Εκφράζεται σε lumens ανα Watt (lm/W)

Το δείκτη CRI ή Rα χρωματικής απόδοσης - Οι τεχνητές φωτεινές πηγές δεν έχουν την ίδια επίδραση πάνω στην χρωματική όψη ενός αντικειμένου (επειδή δεν έχουν το ίδιο φάσμα). Ανάλογα με το πόσο καλά αποδίδουν τα χρώματα διακρίνονται σε κατηγορίες CR

1A (Ra=90-100%), 1B (Ra=80-90%), 2A (Ra=70-80%), 2B (Ra=60-70%), 3 (Ra=40-60%), 4 (Ra=20-40%).

Το χρώμα ενός αντικειμένου εξαρτάται από το μήκος ή τα μήκη κύματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που αντανακλά η επιφάνειά του. Στην περίπτωση που το προσπίπτον φως σε μια επιφάνεια δεν περιέχει μήκη κύματος που ανακλώνται από την εν λόγω επιφάνεια, τότε το αντικείμενο φαίνεται μαύρο ή δεν αποδίδεται πιστά το χρώμα του.

Ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό των φωτεινών πηγών είναι ο δείκτης χρωματικής απόδοσης. Ο δείκτης χρωματικής απόδοσης (Ra) ενός λαμπτήρα δείχνει την ικανότητα του εκάστοτε λαμπτήρα να αποδίδει σωστά τα χρώματα. Για να προσδιοριστεί ο δείκτης χρωματικής απόδοσης των φωτεινών πηγών, δημιουργήθηκε από την CIE ένας Γενικός Κώδικας (color rendering index, CRI) με κλίμακα του 100 που εκφράζει την ακρίβεια της χρωματικής απόδοσης των λαμπτήρων. Όσο πιο υψηλή είναι η τιμή του βαθμού CRI και κοντά στο 100, τόσο καλύτερα αποδίδονται τα χρώματα των φωτιζόμενων αντικειμένων. Όσο η τιμή του CRI απομακρύνεται του 100, τόσο η απόδοση των χρωμάτων γίνεται πιο προβληματική. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η ταξινόμηση των δεικτών CRI σε σχέση με την κλίμακα 100 (Color RenderingIndex, κατά CIΕ).

Το CCT (Color Temperature Tc) θερμοκρασία χρώματος φωτός 
- Υποδηλώνει τον τόνο την χροιά που έχει το φως μιας φωτεινής πηγής. Εκφράζεται σε βαθμούς oKelvin (Η κλίμακα Kelvin αρχίζει από το απόλυτο μηδέν 0 K= -273 oC ). Για πρακτικούς λόγους υπάρχουν 3 κατηγορίες φωτός

α) Θερμό λευκό WW μέχρι 3300 οΚ

β) Ουδέτερο ή φυσικό λευκό NW 3300-5000 οΚ και

γ) Ψυχρό ημέρας λευκό DW 5000 oK και άνω.

Οι λαμπτήρες με θερμό φως προτιμούνται κυρίως σε σπίτια και εστιατόρια, καθώς προσφέρουν μια ζεστή ατμόσφαιρα και την αίσθηση της άνεσης.

Αντιθέτως τα ψυχρά χρώματα σε λαμπτήρες προτιμούνται για χώρους εργασίας, σχολεία, καθώς προκαλούν εγρήγορση και επαγρύπνηση. Επίσης βελτιώνουν την οπτική διαύγεια και την αντίληψη ακόμη και σε χαμηλότερα επίπεδα φωτισμού. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που επιλέγονται για το φωτισμό των Σούπερ Μάρκετ, καθώς έτσι εξοικονομούν ενέργεια.

Για να γίνει κατανοητή η επιρροή της θερμοκρασίας χρώματος στη συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου, παραθέτουμε ένα παράδειγμα που αφορά στη σύγκριση ενός fast-food και ενός εστιατορίου πολυτελείας.

Στο πρώτο, ο φωτισμός προέρχεται από λαμπτήρες φθορισμού με ψυχρό χρώμα, ώστε να δημιουργείται μια κατάσταση εγρήγορσης. Να φάμε γρήγορα και να φύγουμε, ώστε να δώσουμε τη θέση μας στον επόμενο πελάτη…

Ενώ στο εστιατόριο πολυτελείας, ο φωτισμός προέρχεται συνήθως από λαμπτήρες πυράκτωσης, οι οποίοι αποδίδουν θερμό χρώμα προσφέροντας την αίσθηση της ζεστασιάς και της άνεσης. Αυτή η αίσθηση μας προκαλεί να καθήσουμε παραπάνω και να απολαύσουμε την εμπειρία.

Συντελεστής απόδοσης φωτιστικού LOR (Light output ratio Lor ) 

Προσοχή πρέπει να δίνεται στην ποσότητα εξερχόμενου φωτός των φωτιστικών, καθώς αυτή ποικίλλει αρκετά. Οι μελετητές συχνά υποθέτουν ότι τα φωτιστικά σώματα με ίδιο αριθμό λαμπτήρων, παρέχουν την ίδια ποσότητα εξερχόμενου φωτός, αλλά συνήθως αυτό δεν είναι αληθές. Μικρότερη ποσότητα εξερχόμενου φωτός από ένα φωτιστικό σημαίνει ότι απαιτούνται περισσότερα φωτιστικά σώματα για να εξασφαλίσουν σε ένα δεδομένο χώρο την απαιτούμενη στάθμη φωτισμού. Επομένως ο σχεδιασμός θα είναι χαμηλότερης ενεργειακής απόδοσης.

- Δείχνει τι ποσοστό από την φωτεινή ροή του λαμπτήρα που έχει τοποθετηθεί στο φωτιστικό εκπέμπεται στο περιβάλλον. Σημαντικότατος παράγων στην επιλογή των φωτιστικών δείχνει

ότι την διαφορά στον φωτισμό δεν την κάνουν οι λαμπτήρες, αλλά τα φωτιστικά (η οπτική και η καθαρότητα του ανακλαστήρα). Πχ. χονδρικά προκειμένου να διαλέξουμε ανάμεσα στο Α και το Β φωτιστικό αν έχουν το Α=Lor=70% και το Β=Lor=68% συγκρίνουμε περίπου ισοδύναμα. Αν όμως το Β=Lor=34,7% τότε απαιτούνται δύο Β για να έχουμε ίδιο φωτισμό.

Το βαθμό στεγανότητας ΙΡ

Τα πρότυπα που ακολουθούνται κατά το σχεδιασμό των φωτιστικών σωμάτων

• Δήλωση συμμόρφωσης του κατασκευαστή κατά CE

   • Μετρήσεις διαταραχών (EMC) (EN 55015, ΕΝ 61000-3-2, ΕΝ 61000-3-3)

   • Δοκιμές ατρωσίας (ΕΜC) (EN 61000-4-2, έως 6, 8,11, EN 61547:2009)

   • Δοκιμές ασφάλειας (LVD) (EN 60598-1, EN 60598-2-1 έως 3, EN 62493)

• EN 62031 ( Ασφάλεια των LED στον γενικό φωτισμό)

• ΕΝ 62471 ( Πρότυπο για τη κατηγοριοποίηση των δομικών μονάδων LED ως προς την φωτοβιολογική καταλληλότητα / ασφάλεια)

• Πιστοποιητικά ISO 9001:2008 και ISO 14001:2004 για το εργοστάσιο κατασκευής από αναγνωρισμένο φορέα πιστοποίησης

• Συμμόρφωση κατά ROHS

Καθώς και κάποια άλλα χαρακτηριστικά που φαίνονται στο παρακάτω παράδειγμα ενός γραμμικού φωτιστικού LED 

Βελτίωση απόδοσης φωτιστικών με κατάλληλους ανακλαστήρες

Ο σύγχρονος σχεδιασμός φωτιστικών σωμάτων έχει οδηγήσει σε βελτιώσεις της απόδοσής τους, σε σχέση με παλαιότερα φωτιστικά.

Ενώ ότι οι τυπικοί - βαμμένοι σε λευκό χρώμα - ανακλαστήρες έχουν συντελεστή ανακλαστικότητας της τάξης περίπου του 70%, ο συντελεστής ανακλαστικότητας των ανακλαστήρων αλουμινίου μπορεί να φτάσει έως και 95%.

Η ανακαίνιση παλιών εγκαταστάσεων χρησιμοποιώντας σύγχρονο εξοπλισμό μπορεί συχνά να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας, πέραν της βελτίωσης των συνθηκών οπτικής άνεσης (π.χ. εξάλειψη των φωτεινών αντανακλάσεων στις οθόνες υπολογιστών).

Πολλά σύγχρονα φωτιστικά αποτελούνται από προσεκτικά σχεδιασμένα συστήματα ανακλαστήρων για να κατευθύνουν το φως από τους λαμπτήρες προς την απαιτούμενη κατεύθυνση.

Αυτοί επιτρέπουν την χρήση λιγότερων λαμπτήρων ή φωτιστικών για την παραγωγή συγκεκριμένης στάθμη φωτισμού.

Σε παλαιά φωτιστικά σώματα χαμηλής απόδοσης, είναι δυνατή η βελτίωση της απόδοσής τους με την αντικατάσταση των συστημάτων διάχυσης ή ανάκλασης με νέα συστήματα ανακλαστήρων.

Εναλλακτικά, μπορούν να προστεθούν ανακλαστήρες στο παλαιό φωτιστικό, διατηρώντας τα υπάρχοντα εξαρτήματα ελέγχου του φωτός.

Σε μερικές περιπτώσεις αυτό μπορεί να οδηγεί σε μείωση του αριθμού λαμπτήρων, διατηρώντας την ίδια παραγόμενη ποσότητα φωτισμού και με την συνεπαγόμενη εξοικονόμηση (υπολογίζεται ότι μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας από 20 έως 50% μέσω βελτιώσεων στους ανακλαστήρες και στο προστατευτικό κάλυμμα των φωτιστικών). Εν τούτοις, απαιτείται προσοχή καθόσον η εμφάνιση του χώρου μπορεί να αλλάξει, οπότε είναι συνήθως χρήσιμο να προηγηθεί μελέτη για μία μικρή περιοχή του χώρου, ώστε να διερευνηθούν πιθανές αλλαγές.

Στο επόμενο βίντεο παρακολουθήστε τα αποτελέσματα της αντικατάστασης συμβατικών φωτιστικών PL 2X26W με LED 15W, στο ζαχαροπλαστείο Αλεξούδας στην Πυλαία Θεσσαλονίκης. Τα αποτελέσματα είναι πράγματι εκπληκτικά, τόσο σε απόδοση φωτός, όσο και σε οικονομία κατανάλωσης.