ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ Η ΩΡΑ

Η εφαρμογή της θερινής ώρας ουσιαστικά δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα εφεύρημα των κρατών για να ξεκινούν οι καθημερινές μας δραστηριότητες νωρίτερα και να εκμεταλλευόμαστε περισσότερες ώρες ηλιακού φωτός.

Το χειμώνα, η ώρα αλλάζει πάντα την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου

Για την ακρίβεια, το βράδυ του τελευταίου Σαββάτου, όταν θα περάσει τις 12 το βράδυ (άρα είναι Κυριακή), όταν φτάσουμε 04:00 ξημερώματα, γυρνάμε το ρολόι μας μία ώρα πίσω, το κάνουμε 03:00.

Αντίστοιχα πράγματα ισχύουν την Άνοιξη και για τη θερινή αλλαγή ώρας, αλλά λίγο διαφορετικά, ως εξής

Την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, πάλι Σάββατο περασμένες 12 μεσάνυχτα (ξημερώματα Κυριακής δηλαδή), όταν το ρολόι μας δείξει 03:00, το γυρνάμε μία ώρα μπροστά ώστε να δείξει 04:00.

Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 130 χρόνια για να υλοποιήσει η ανθρωπότητα μια παράδοξη σύλληψη του Βενιαμίν Φραγκλίνου: οι ανθρώπινες κοινωνίες -έγραφε το 1784 αφήνοντας έκπληκτους τους αναγνώστες του- θα κέρδιζαν πολλά αν σηκώνονταν από το κρεβάτι νωρίτερα.

Το είχε σκεφτεί ένα πρωινό στο Παρίσι, όταν, ξυπνώντας, συνειδητοποίησε πόσο λιγότερο πετρέλαιο έκαιγε τη νύχτα σε σχέση με την Αμερική. Η σκέψη του σατιρίστηκε την εποχή εκείνη ως ένα πραγματικό μπέρδεμα με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή .

Ο επόμενος που ασχολήθηκε με το θέμα ήταν ο Βρετανός Γουίλιαμ Γουίλετ το 1907, οπότε και δημοσίευσε το άρθρο του «Waste of Daylight», στο οποίο έκανε λόγο για τα οφέλη από την αξιοποίηση του μέτρου της θερινής ώρας.

Για περισσότερο από έναν αιώνα κανείς δεν θα ασχολούνταν με τις ανησυχίες του Βενιαμίν Φραγκλίνου

Πάντως, η πρώτη φορά που φέρεται να εφαρμόστηκε η ιδέα του μέτρου ήταν από την γερμανική κυβέρνηση κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από 30 Απριλίου ως 1η Οκτωβρίου του 1916 και έπειτα από το Ηνωμένο Βασίλειο την ίδια χρονιά από τις 21 Μαΐου ως 1η Οκτωβρίου.

Ήταν τότε που πρώτη η Γερμανία θα συνειδητοποιούσε πως η θέσπιση θερινής ώρας μπορούσε να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας για τεχνητό φως και να εξοικονομήσει πολύτιμο άνθρακα για τις ανάγκες του πολέμου. Σύμμαχοι και εχθροί μιμήθηκαν σύντομα το παράδειγμά της και άλλαξαν την ώρα τους.

Το μέτρο καταργήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, για να επανέλθει και πάλι σε περιόδους κατά τις οποίες η παγκόσμια οικονομία χειμαζόταν. Το 1942 κι ενώ μαινόταν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, η αλλαγή ώρας εφαρμόστηκε υποχρεωτικά για μία τριετία σε ολόκληρη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ενώ την περίοδο 1973-1974 κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης θεσπίστηκε και πάλι. Σήμερα το μέτρο εφαρμόζεται από πλειάδα κρατών -70 στον αριθμό-, στην πλειονότητά τους ανήκοντα στη Δύση .

Η Ελλάδα υιοθέτησε τη θερινή ώρα το 1975, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις που είχαν διατυπωθεί, ενώ από το 1996 και μετά όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγχρονίστηκαν ως προς τις ημερομηνίες μετάβασης από τη χειμερινή στη θερινή ώρα και αντίστροφα.

Σύμφωνα με παλαιότερους υπολογισμούς η χώρα μας εξοικονομεί σε διάστημα επτά μηνών περίπου 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας.

• Η… πραγματική ώρα

Στην πραγματικότητα η «τοπική ώρα» κάθε περιοχής, όπως της Αθήνας, της Κέρκυρας και της Ρόδου, είναι διαφορετικές μεταξύ τους. Αυτό, όμως, το… πρόβλημα δεν αφορά μόνο στην περιοχή μας, αλλά και όλες τις πόλεις-σημεία πάνω στο χάρτη, λόγω των διαφορετικών συντεταμένων τους.

Για να αντιμετωπιστούν, λοιπόν, και πρακτικά αυτές οι διαφοροποιήσεις των λεπτών, αποφασίστηκε να χωριστεί η Γη σε 24 συνολικά ίσες ατράκτους (άξονες περιστροφής) και ότι όλες οι χώρες που ανήκουν στην ίδια άτρακτο θα έχουν και την ίδια επίσημη ώρα που θα διαφέρει από την διπλανή της άτρακτο κατά μία ώρα.

Παράλληλα, για να λυθεί το πρόβλημα που θα προέκυπτε για τις περιοχές των χωρών που βρίσκονται στα όρια διαφορετικής ατράκτου, αποφασίστηκε η επίσημη ώρα κάθε κράτους να είναι αυτή της πρωτεύουσάς του. Εάν δεν ίσχυε το τελευταίο τότε όταν στην Αθήνα θα ήταν 12:00, στην Κέρκυρα το ρολόι θα έπρεπε να δείχνει 12:16, ενώ στη Ρόδο 12:49.

• Τι γίνεται στον πλανήτη

Ωστόσο, στη διαδικασία αυτή δεν υπόκεινται οι χώρες που βρίσκονται κοντά στον ισημερινό, αφού σε αυτές η νύχτα και η μέρα διαρκούν από 12 ώρες. Όσο πιο κοντά κατευθύνεται κάποιος στους Πόλους, το ηλιακό φως είναι διαθέσιμο κατά τις πρωινές και τις βραδινές ώρες διαφέρει. Η Ρωσία λ.χ. έχει 11 διαφορετικές ζώνες ώρας.

Η πιο... επεισοδιακή αλλαγή ώρας της σύγχρονης ιστορίας, ήταν αυτή της Βενεζουέλας όπου το 2007 ο αείμνηστος Ούγκο Τσάβες αποφάσισε να γυρίσει τα ρολόγια της χώρας πίσω κατά μία ώρα προκειμένου να βελτιώσει την παραγωγικότητα εργαζομένων και μαθητών. Στην ιστορία έχουν μείνει οι δηλώσεις του, καθώς εν μέσω αντιδράσεων έλεγε: «Δεν με νοιάζει αν με λένε τρελό, η νέα ώρα θα εφαρμοστεί!».

Αρνητικά αποτελέσματα της αλλαγής της ώρας

Η αλλαγή της ώρας επηρεάζει το ανθρώπινο βιολογικό ρολόι, με συνέπεια να προκαλείται μικρή σύγχυση στον οργανισμό. Για τους περισσότερους ανθρώπους δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, αλλά για ορισμένους η αλλαγή της ώρας μπορεί να πυροδοτήσει κάποιο σοβαρό καρδιαγγειακό επεισόδιο.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, η αλλαγή της ώρας την Κυριακή μπορεί να αυξήσει κατά 25% τον κίνδυνο εγκεφαλικού σε καρκινοπαθείς και κατά 20% σε άτομα άνω των 65 ετών. Ο κίνδυνος για έμφραγμα μπορεί να είναι αυξημένος κατά 25% την επόμενη Δευτέρα για τους ευάλωτους ανθρώπους.

Μια άλλη μελέτη έχει διαπιστώσει ότι η αλλαγή της ώρας μπορεί να αυξήσει τα τροχαία κατά 17%, καθώς, μεταξύ άλλων, στερεί ύπνο από ανθρώπους που μπορεί ήδη να πάσχουν από αϋπνία.
Το βιολογικό (κιρκαδιανό) ρολόι χρησιμοποιεί το φως της μέρας για να συγχρονίζεται με το περιβάλλον, καθώς αλλάζουν οι εποχές. Η αλλαγή της ώρας διαταράσσει αυτό τον συγχρονισμό, καθώς συμβαίνει απότομα.

Υπολογίζεται ότι ο οργανισμός χρειάζεται περίπου μια μέρα προκειμένου να προσαρμοστεί για μια αλλαγή του ρολογιού κατά μία ώρα. Σε περιπτώσεις μακρινών αεροπορικών ταξιδιών, το "τζετ λαγκ" είναι ακόμη χειρότερο και το σώμα χρειάζεται περισσότερο καιρό για να προσαρμοστεί στη νέα ζώνη ώρας.