ΑΝΡΩΠΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΜΗΧΑΝΗΣ

Ο Στίβεν Χόκινγκ εξέφρασε τους φόβους του στο ενδεχόμενο εξέλιξης μηχανών τεχνητής νοημοσύνης: «Θα μπορεί, λοιπόν, αυτό το τεχνολογικό επίτευγμα να ξεκινήσει και να επανασχεδιάζει τον εαυτό του διαρκώς με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα. Οι άνθρωποι, οι οποίοι περιορίζονται από τη βραδεία βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούν να ανταγωνιστούν και θα υπερκερασθούν».


Είναι πολύ πρώιμο να ανησυχούμε; Ο Κόλιν Μακτζίν, του πανεπιστημίου Ρούτγκερς, έλεγε πριν από λίγα χρόνια πως η τεχνητή νοημοσύνη «είναι σαν να λέμε ότι τα σαλιγκάρια προσπαθούν να κάνουν φροϋδική ψυχανάλυση. Πολύ απλά δεν διαθέτουν τα νοητικά προσόντα για κάτι τέτοιο». Ωστόσο, σε χώρες όπως η Ιαπωνία, ηγέτης στον τομέα της ρομποτικής (το ήμισυ της παγκόσμιας ρομποτικής τεχνολογίας βρίσκεται στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου), υπολογίζεται ότι αρκετά σύντομα περισσότερα από 4 εκατομμύρια σπίτια στον κόσμο θα διαθέτουν ρομπότ. Η δε κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Νότιας Κορέας αποβλέπει στο να υπάρχει ρομπότ σε κάθε σπίτι της χώρας το αργότερο έως το 2020. Σήμερα αυτό μοιάζει εξωφρενικό, αλλά εξωφρενικό έμοιαζε το 1980 στην Αμερική το να υπάρχει, δέκα χρόνια μετά, σε κάθε σπίτι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής.

Η ιστορία φτάνει πολύ πίσω. Το 1495 ο Λεονάρντο ντα Βίντσι σχεδίασε έναν ιππότη ρομπότ που μπορούσε να ανακάθεται, να κουνάει τα χέρια του και να μετακινεί το κεφάλι και το σαγόνι του. Το πρώτο πρωτόγονο αλλά λειτουργικό ρομπότ κατασκευάστηκε το 1738 από τον Ζαν ντε Βοκανσόν, ο οποίος δημιούργησε ένα ανδροειδές που έπαιζε φλάουτο. Ο ίδιος ο όρος «ρομπότ» εισήχθη το 1920 μέσα από ένα φουτουριστικό θεατρικό έργο του Τσέχου Κάρελ Κάπεκ (στα τσεχικά, «ρομπότ» σημαίνει «αγγαρεία» και στα σλοβακικά «επίμοχθη εργασία»), αλλά τον ανέδειξε ο Ισαάκ Ασίμοφ.

Ερευνητές ισχυρίζονται πως όταν «έρθουν τα ρομπότ», οι άνθρωποι είναι αυτοί που θα μπορούν να πατήσουν το off ή να τραβήξουν την πρίζα. Τι θα συμβεί όμως αν μια νοήμων μηχανή σε εκλιπαρεί να «μην τη σβήσεις»; Θα ισοδυναμεί με φόνο; Θα έχουν δηλαδή «ανθρώπινα δικαιώματα»;

Πάντως, άλλοι επιστήμονες θεωρούν ότι μηχανές πολύ πιο έξυπνες από εμάς, θα μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να επεκτείνουμε τη δική μας νοημοσύνη. Οπότε, αντί να έχουμε πρόβλημα με το να ελέγχουμε τις μηχανές, θα γίνουμε εμείς οι ίδιοι οι μηχανές αυτές. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς να το συνειδητοποιούμε, ήδη γινόμαστε μηχανές – συνδεδεμένοι διαρκώς με κινητά, iPod, laptop κτλ. Πού τελειώνει ο άνθρωπος και πού αρχίζει το ρομπότ είναι ήδη ένα καίριο ερώτημα.

Τελικά θα πούμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει βελτιώσει δραστικά τις ζωές μας, όταν οι «έξυπνες» μηχανές τέθηκαν δηλαδή στην αποκλειστική υπηρεσία του ανθρώπου. Οι φόβοι ωστόσο για την τελική επικράτηση των μηχανών έναντι του ανθρώπου, δεν λένε να καταλαγιάσουν.

Όσο βέβαια η στερνή μάχη για την απόλυτη ηγεμονία στον πλανήτη αργεί, ας δούμε κάποιες θρυλικές στιγμές κόντρας ανθρώπου-μηχανής και πώς κατέληξαν.

Γκάρι Κασπάροφ εναντίον Deep Blue
Νικητής: Μηχανή

Ήταν το 1996 όταν ο παγκόσμιος πρωταθλητής του σκακιού αναμετρήθηκε με τον υπολογιστή IBM RS/6000 SP, γνωστό και ως Deep Blue. Ο Κασπάροφ τον αποκαλούσε περιπαικτικά «το τέρας» και ήταν η πρώτη αναμέτρηση ανθρώπου και μηχανής σε ένα πνευματικό παιχνίδι. Ο ρώσος σκακιστής κέρδισε την παρτίδα, ο Deep Blue κατάφερε ωστόσο να του πάρει ένα από τα παιχνίδια του τουρνουά, σηματοδοτώντας έτσι την πρώτη φορά που υπολογιστής κέρδιζε παγκόσμιο πρωταθλητή σε πραγματικές συνθήκες πρωταθλήματος. Κι εκεί που έλεγες ότι το μέλλον της ανθρωπότητας ήταν διασφαλισμένο, ο Deep Blue επανήλθε το 1997 αναβαθμισμένος (μπορούσε πλέον να επεξεργαστεί 200 εκατομμύρια κινήσεις πιονιών το δευτερόλεπτο!) και εξαφάνισε τον Κασπάροφ από τη σκακιέρα. Περαστικά, άνθρωπε...

Dave εναντίον HAL («2001: Οδύσσεια του Διαστήματος»)
Νικητής: Ανθρωπότητα (προς το παρόν)

Η επόμενη μάχη ανθρώπου και μηχανής έρχεται από το σινεμά και την περίφημη ταινία επιστημονικής φαντασίας του Στάνλει Κιούμπρικ «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος». Δεν ήταν ακριβώς αναμέτρηση, ήταν μάλλον δολοπλοκία για τον φόνο του ανθρώπου! Ο HAL 9000, ο υπερυπολογιστής που ήταν εγκατεστημένος στο διαστημόπλοιο, ήταν τόσο τεχνολογικά ανεπτυγμένος που διέθετε ακόμα και ανθρώπινα συναισθήματα. Όταν κατάλαβε λοιπόν ότι οι δύο σύντροφοί του στο ταξίδι σκόπευαν να τον απενεργοποιήσουν, έκανε ό,τι μπορούσε για να τους ξεπαστρέψει. Ο δεύτερος ωστόσο αστροναύτης κατάφερε να τον απομονώσει, παρά τις μηχανικές ικετευτικές κραυγές του. Ο άνθρωπος βγήκε δυνατότερος...

Τζον Χένρι εναντίον μηχανικού τρυπανιού
Νικητής: Ανθρωπότητα

Στην εποχή της σιδηροδρομικής εποποιίας της Αμερικής, σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του 19ου αιώνα, το πελώριο συγκοινωνιακό δίκτυο των ραγών απαιτούσε ορδές ανθρώπων να ισοπεδώνουν τη γη. Κι εκεί μπαίνει ο Τζον Χένρι, ο λαϊκός ήρωας της Αμερικής, που ο θρύλος τον θέλει να είναι ο δυνατότερος εργάτης απ' όλους. Όταν λοιπόν οι εταιρίες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν μηχανικά τρυπάνια (που δούλευαν με ατμό) για να επισπεύσουν τη διαδικασία, ο Αφρο-Αμερικανός αποφάσισε να προκαλέσει ένα από δαύτα σε μονομαχία! Ο μυώδης εργάτης νίκησε τελικά το τρυπάνι στο σκάψιμο, έχασε ωστόσο τη ζωή του από έκρηξη που ακολούθησε μετά τον άθλο του. Ο λαϊκός μύθος βασίζεται σε πραγματική ιστορία και είναι οι εξωφρενικές λεπτομέρειες που τον κάνουν να φαίνεται θρύλος. Όπως κι αν έχει, η αποφασιστική νίκη του ανθρώπου έναντι της μηχανής έγινε ορόσημο μιας εποχής...

Πρωταθλητές «Jeopardy!» εναντίον Watson
Νικητής: Μηχανή

Στο δημοφιλές τηλεπαιχνίδι γνώσεων της Αμερικής «Jeopardy!» επιστρατεύτηκε πρόσφατα ένας υπερυπολογιστής της ΙΒΜ για να ανταγωνιστεί τους δυνατότερους παίκτες του σόου στη μάχη της χιλιετίας. Το κομπιούτερ, που ονομάστηκε «Watson» (από το όνομα του ιδρυτή της ΙΒΜ), δεν είναι απλώς μια τεράστια δεξαμενή γνώσεων, αλλά μπορεί και καταλαβαίνει τη γλώσσα των ανθρώπων, αλληλεπιδρώντας λογικά με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων! Το μέγεθός του είναι σαν 10 ψυγεία, ενώ η επεξεργαστική του ισχύς ανέρχεται σε 80 τρισεκατομμύρια υπολογισμούς το δευτερόλεπτο. Ο Ken Jennings, από την άλλη, είναι ο μακροβιότερος πρωταθλητής του τηλεπαιχνιδιού, ενώ ο Brad Rutter ο πρωταθλητής που έχει φύγει με τα περισσότερα κέρδη από το σόου. Στη δοκιμαστική λειτουργία του υπολογιστή επιστρατεύτηκαν αμφότεροι οι πρωταθλητές, με τα αποτελέσματα να είναι απογοητευτικά για το ανθρώπινο είδος. Η τύχη του ανθρώπινου πνεύματος είναι πια στα χέρια των παικτών: όλοι ελπίζουν οι πρωταθλητές του τηλεκουίζ να τα πάνε καλύτερα. Πολύ καλύτερα όμως!

Η μάχη του Scrabble: Quackle εναντίον David Boys
Νικητής: Μηχανή

Με λέξεις τόσο περίτεχνες και «κοσμοπολίτικες» που δύσκολα θα σκεφτόταν ένας άνθρωπος, το πρόγραμμα με το όνομα Quackle νίκησε τον David Boys 482-465 στον τελευταίο γύρο του πρωταθλήματος Scrabble Open 2006 του Τορόντο! Ο παγκόσμιος πρωταθλητής του Scrabble αναμετρήθηκε με το software αφότου το πρόγραμμα απέδειξε τις ικανότητές του: κατάφερε να κερδίσει εύκολα 100 συμμετέχοντες του παγκοσμίου πρωταθλήματος! Ο Boys, πικραμένος από την ήττα του από τη μηχανή, περιορίστηκε απλώς να δηλώσει εμφατικά: «Είναι πάντως καλύτερο να είσαι άνθρωπος παρά υπολογιστής». Σαφώς, αρκεί να εξαιρέσουμε το Scrabble...

Chinook εναντίον πρωταθλητή ντάμας
Νικητής: Ισοπαλία (έστω και προσωρινή)

Ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα του Καναδά ήταν τα μυαλά πίσω από το Chinook, ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο να κερδίζει τους ανθρώπους στο παιχνίδι της ντάμας. Το 1992, το Chinook αναμετρήθηκε με τον παγκόσμιο πρωταθλητή ντάμας Marion Tinsley, ο οποίος παρέμενε σχεδόν αήττητος για περισσότερο από 4 δεκαετίες! Ο Tinsley «γονάτισε» τελικά το πρόγραμμα κερδίζοντάς το, το 1994 ωστόσο το Chinook έμαθε από τα λάθη του και θέλησε ρεβάνς. Ο Tinsley αναγκάστηκε να αποσυρθεί από τη μάχη, εξαιτίας ασθένειας που έμελλε να αποδειχθεί καρκίνος. Όλοι ωστόσο συμφωνούν ότι το Chinook τον είχε στριμώξει για τα καλά. Στα χρόνια που ακολούθησαν μάλιστα το λογισμικό έγινε τόσο καλό στην ντάμα, τόσο αποτελεσματικό στο να κερδίζει τους ανθρώπους-ανταγωνιστές του, που αναγκάστηκε τελικά να αποσυρθεί από την ενεργό δράση ως ακατανίκητο...

Ο «Εξολοθρευτής»
Νικητής: Άσ’ το καλύτερα

Ο κινηματογραφικός «Terminator» και τα sequels του ήταν τα αρχέτυπα της μάχης ανθρώπου και μηχανής. Το μεταποκαλυπτικό σκηνικό του μέλλοντος, με τα απομεινάρια του ανθρώπινου είδους να μάχονται με τις λεγεώνες των ρομπότ ενάντια στον ολοκληρωτικό αφανισμό τους, συμπυκνώνει θαυμάσια τους μύχιους φόβους μας για την τελική επικράτηση της μηχανής έναντι του ανθρώπου. Το ρομπότ-δολοφόνος με το σώμα και τη μορφή του Arnold Schwarzenegger στέλνεται στο παρελθόν για να σκοτώσει τη γυναίκα που έμελλε να γεννήσει τον σωτήρα του ανθρώπινου είδους. Ό,τι ακολουθεί είναι μια επική μάχη ανθρώπου-μηχανής, με το μέλλον της ανθρωπότητας να απειλείται ξεκάθαρα πια με εξαφάνιση. Skynet εναντίον Sarah Connor ξέρετε τι πρέπει να σημειώσετε…

Πρωταθλητής του μπόουλινγκ εναντίον ρομποτικού χεριού

Νικητής: Ανθρωπότητα

Ο EARL (Enhanced Automated Robotic Launcher), ένας μονόχειρας ρομποτικός παίκτης του μπόουλινγκ, είναι σχεδιασμένος να ρίχνει πάντα όλες τις κορύνες, σκοράροντας συνεχώς 300 πόντους! Όταν ωστόσο αναμετρήθηκε με τον πρωταθλητή του μπόουλινγκ Chris Barnes, έχασε και μάλιστα έχασε χοντρά με 259-209, παρά το γεγονός ότι οι ριξιές του EARL είναι τρομακτικά ακριβείς. Σύμφωνα με τους κατασκευαστές του, η απίστευτη ακρίβεια του EARL επηρεάζει τη συνοχή των βολών του, γι' αυτό και μπόρεσε ο πρωταθλητής να τον κάμψει. Μέχρι να διορθωθεί λοιπόν το μικροπρόβλημα αυτό, ας χαιρετίσουμε την πελώρια νίκη του ανθρώπου έναντι του ρομπότ... 

Joe Nedney εναντίον Ziggy
Νικητής: Ανθρωπότητα (με ανθρώπινους κανονισμούς!)

Όταν ένας ρομποτικός παίκτης του αμερικανικού ποδοσφαίρου τα βάζει με γνωστό επαγγελματία, είναι το ίδιο το μέλλον των σπορ που διακυβεύεται! Ο Ziggy λοιπόν, το αυθάδικο ρομπότ που νόμισε ότι μπορούσε να παίξει μπάλα, αναμετρήθηκε με τον kicker των San Francisco 49ers, Joe Nedney. Η εμπειρία ωστόσο του παίκτη -και όχι η ικανότητά του- είναι που δάμασε τη μηχανική τελειότητα του ρομπότ, κάνοντας τον Nedney να παραδεχτεί με αβρότητα ότι ο ρομποτικός του αντίπαλος θα τα κατάφερνε καλύτερα μέσα στα γήπεδα του οργανωμένου αθλητισμού, καθώς θα δεχόταν αγέρωχα και ανεπηρέαστα το γιουχάισμα των θεατών και τα κακόβουλα σχόλια του Τύπου...

Τζορτζ Όργουελ εναντίον ολοκληρωτικών μηχανισμών 
Νίκη: Μηχανή

Λες και η «Φάρμα των Ζώων» του 1945 δεν ήταν ήδη ορόσημο, ο Όργουελ θα ξαναχτυπούσε 4 χρόνια αργότερα με το ξακουστό «1984», εκεί που οι μηχανισμοί της διεφθαρμένης διακυβέρνησης της άρχουσας τάξης υποβοηθούνται από τις μηχανές που αυτή χρησιμοποιεί για να επιβάλει την εξουσία της. Στόλοι ελικοπτέρων οργώνουν τους ουρανούς και βάζουν στο στόχαστρο τους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους, την ίδια ώρα που κάμερες στους δρόμους παρακολουθούν διαρκώς τους πολίτες, κάνοντας παράλληλα πλύση εγκεφάλου. Ακόμα και τα βιβλία ιστορίας ξαναγράφονται από τις μηχανές, σε ένα αποκαλυπτικό σύμπαν που ο τρόμος και τα μαρτύρια καραδοκούν για όσους αμφισβητούν ή εξεγείρονται. Κι έτσι δεν χωρά καμία αμφιβολία για το ποιος κυβερνά: είναι οι μηχανές και η αριστοκρατία του Μεγάλου Αδερφού που έχουν επιβάλει τον απολυταρχικό ζυγό τους…

Τσάρλι Τσάπλιν εναντίον μοντέρνων καιρών
Νικητής: Ισοπαλία

Ο Τσάπλιν τα έβαλε με τις μηχανές σε δύο μάλιστα μέτωπα, τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και την κινηματογραφία. Προσπάθησε λοιπόν να κρατήσει την κωμική του τέχνη αδέσμευτη και ανόθευτη από την τεχνολογική πρόοδο, βλέπε ομιλούσες ταινίες, απορρίπτοντας την έλευση του ήχου στο σινεμά ως αχρείαστο. Αν και ο πραγματικός του σκεπτικισμός έναντι των μηχανών θα έφτανε στο ζενίθ του το 1936, με το αριστούργημα του βωβού κινηματογράφου «Μοντέρνοι Καιροί». Εκεί ο εργάτης του οδηγείται σχεδόν στην τρέλα από την αυτοματοποίηση της παραγωγής, με τη βιομηχανική εποχή να φέρνει τον όλεθρο στην προκοπή του χειρώνακτα. Κι αν στην πραγματική του ζωή παρέμεινε πολέμιος του συγχρονισμένου κινηματογραφικού ήχου μέχρι το τέλος, ήταν στους οργουελικούς «Μοντέρνους Καιρούς» που θα ξεδίπλωνε κωμικά τις αντιρρήσεις του για τον κόσμο των μηχανών…

Εκτός συναγωνισμού: Βιομηχανική Επανάσταση εναντίον χειρωνακτικής εργασίας 
Νικητής: Μηχανή

Η Βιομηχανική Επανάσταση απλώθηκε σαν καταιγίδα στις χώρες και τις ηπείρους της Γης, μια τέλεια τεχνολογική καταιγίδα που συνέβαλε στη ραγδαία ανάπτυξη του δυτικού ανθρώπου. Οι καινοτομίες που ξεπήδησαν από τα εργαστήρια και τις φάμπρικες άλλαξαν τον ίδιο τον ρου της Ιστορίας, αλλά και την καθημερινότητα του ανθρώπου, εισάγοντας την ανθρωπότητα σε μια νέα της φάση. Δεν ήταν βέβαια όλες οι συνέπειες της τεχνολογικής και παραγωγικής αυτής έκρηξης θετικές, καθώς η χειρωνακτική εργασία άρχισε να δίνει τη θέση της στη μηχανική, σπέρνοντας τον σπόρο του κακού στις ζωές των μαζών. Κι αν στην αρχή της το μεγάλο ερώτημα ήταν «άνθρωπος εναντίον μηχανής», σύντομα τα πράγματα θα άλλαζαν και η μάχη θα περνούσε σε νέο πλαίσιο: «άνθρωπος εναντίον ανθρώπου που λειτουργεί τη μηχανή». Αργότερα βέβαια θα ερχόταν ο αυτοματισμός να βάλει το κερασάκι στην τούρτα και την οριστική ήττα του ανθρώπου φυσικά…

Δείτε μια αναμέτρηση ενός ανθρώπου με ένα ρομπότ και την νίκη της νοημοσύνης απέναντι στον τέλειο προγραμματισμό