ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΗΠΩΝ ΑΠΟ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Παρότι ο φωτισμός κήπων παρουσιάζεται κάποτε ως απλή υπόθεση, χωρίς ανάγκη μελέτης ή καθορισμού κατάλληλων φωτιστικών και προδιαγραφών, ωστόσο μπορεί να σημειωθούν μεγάλες αστοχίες στην ηλεκτρολογική εγκατάσταση.

Αυτές οι αστοχίες μπορεί να προκαλέσουν π.χ. καταστροφή των φωτιστικών σωμάτων λόγω της υγρασίας και των καιρικών συνθηκών ή και απώλεια του ευχάριστου περιβάλλοντος (μια και αυτός είναι ο κύριος σκοπός φωτισμού ενός κήπου), με αύξηση της οπτικής δυσφορίας και μείωση του αισθήματος ασφαλείας.

Ο φωτισμός ενός κήπου πρέπει να είναι χαλαρός, για να απολαμβάνουν οι χρήστες του τους ήχους και τα χρώματα της φύσης ακόμα και μετά τη δύση του ήλιου. Δημιουργώντας αλλού σκιές και αλλού ομοιόμορφο φωτισμό, το περιβάλλον του κήπου γίνεται ιδιαίτερα ευχάριστο.

Για αυτό το λόγο, πρέπει να επιλέγονται λαμπτήρες φωτισμού με υψηλό δείκτη Ra, οι οποίοι αναδεικνύουν τη φύτευση και τα λουλούδια προσφέροντας πλούσιο χρώμα σε όλο το ορατό φάσμα, ενώ αποτρέπουν τη δημιουργία ενός ψεύτικου και «πλαστικού» περιβάλλοντος, όπως κάνουν κάποιοι μονοχρωματικοί τύποι λαμπτήρων με πράσινο ή μπλε φωτισμό.

Οι ψυχρές θερμοκρασίες χρώματος και ο μπλε φωτισμός θα είναι καλύτερα να αποφεύγονται, καθώς εκτός από την εγρήγορση που προκαλούν στον ανθρώπινο οργανισμό –λόγω της μπλε ακτινοβολίας που εμποδίζει την έκκριση μελατονίνης τις βραδινές ώρες–προσελκύουν και έντομα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη δυσφορία στους χρήστες του κήπου.

Φωτορύπανση, όμως, μπορεί να δημιουργείται και με την ενοχλητική παρασιτική πρόσπτωση φωτισμού σε γειτονικές περιοχές, εάν η τοποθέτηση γίνει τυχαία και χωρίς μελέτη.

Το αίσθημα της ασφάλειας είναι σημαντικό, και γι’ αυτό τα φωτιστικά σώματα πρέπει πάντα να είναι κατάλληλα τοποθετημένα, κι επιπλέον να είναι άμεσης έναυσης (οπότε πρέπει να αποφεύγονται φωτιστικά σώματα με λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων), ώστε ο χρήστης του κήπου να μπορεί να τα ανάψει όταν το επιθυμήσει.

Ένας κήπος είναι μια σύνθετη περιοχή, που μπορεί να απαιτεί φωτισμό μονοπατιών, φυσικού περιβάλλοντος (όπως είναι δέντρα, λουλούδια κλπ.), δομικών στοιχείων (όπως είναι πέργκολες, αγάλματα κλπ.), αλλά και υγρών στοιχείων (όπως είναι κολυμβητικές δεξαμενές, σιντριβάνια κλπ.), περιοχές δηλαδή με διαφορετικές αρχές και τεχνικές φωτισμού.

Παρότι στο ΕΝ 12464 -2 (2014) δεν περιγράφονται άμεσα όρια φωτισμού για την ευρύτερη περιοχή του κήπου, υπάρχουν περιορισμοί για συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες καλό θα ήταν να τηρούνται, όπως ο περιορισμός του φωτισμού σε περιοχές για τις οποίες απαιτείται αποφυγή παρασιτικού φωτισμού.

Συμπερασματικά, όσο μεγαλύτερος είναι ένας κήπος και όσο περισσότερο διαφορετικές είναι οι ανάγκες φωτισμού που έχει, τόσο απαραίτητη είναι μια κατάλληλα μελέτη φωτισμού.

Τι πρέπει να προσέξετε  κατά την αγορά τους :

Στεγανότητα και αντοχή στον καιρό

Ο πρώτος παράγοντας έχει να κάνει µε το κατά πόσο τα φωτιστικά είναι αδιάβροχα και γενικότερα ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες ( ή το αλάτι στις παραθαλάσσιες περιοχές), κάτι που επιτάσσεται καθώς πρόκειται για φωτισµό εξωτερικού χώρου.

Στους βαθμούς στεγανότητας υπάρχουν διακυμάνσεις που ξεκινούν από το IP44 για μερικώς στεγασμένους χώρους (μπαλκόνια), IP54 για μη στεγασμένους χώρους (κάθετες επιφάνειες – τοίχοι, φωτιστικά δαπέδου), IP67 για  απολύτως στεγανά φωτιστικά (χωνευτά, απλίκες) και IP68  για φωτιστικά που αντέχουν μέσα στο νερό (πισίνες, σιντριβάνια).

Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει αναγκαία ότι το νερό πρέπει να µην έρχεται καθόλου σε επαφή αλλά ότι το νερό που εισέρχεται µερικώς στο φωτιστικό να µην έχει δυσµενείς συνέπειες. Πολλά φωτιστικά τοίχου για παράδειγµα είναι κατασκευασµένα έτσι ώστε το νερό που έρχεται σε επαφή µε αυτά να τρέχει από διπλανές τους διόδους χωρίς να έρχονται σε επαφή τα ηλεκτρικά τους µέρη µε το νερό.

 Ένα μεγάλο μέρος των φωτιστικών αυτών είναι φτιαγμένο με χυτό αλουμίνιο και φίλτρα τα οποία είναι ανθεκτικά σε όλες τις συνθήκες. Παρ ‘ όλα αυτά,  καλό θα ήταν να επιλέγουμε το υλικό και σε σχέση με άλλους παράγοντες. Για παράδειγμα σε νησιωτικές περιοχές τα φωτιστικά θα πρέπει να είναι κατασκευασμένα από ορείχαλκο ή πλαστικό, δύο υλικά που αποδεδειγμένα  αντέχουν περισσότερο σε αντίξοες συνθήκες (υφάλμυρα ή αλμυρά νερά). Προτιμήστε πιστοποιημένα προϊόντα.
 Εντυπωσιακά φωτιστικά σε νίκελ ,αλουμίνιο , χρυσό  είναι πολύ ωραία και φανταχτερά αλλά μετά τον πρώτο χρόνο, σε παραθαλάσσιες περιοχές, συνήθως είναι κατώτερα των προσδοκιών.
  

Σκόνη και έντοµα

Τα φωτιστικά πρέπει παράλληλα να είναι προστατευµένα και από άλλους στερεούς «εχθρούς». Η σκόνη που εισέρχεται σε ένα φωτιστικό σώµα απαιτεί συχνό καθαρισµό και η επίσκεψη από έντοµα στο εσωτερικό τους ίσως έχει ως αποτέλεσµα στη δηµιουργία υλικού που θα καταστρέψει το ηλεκτρικό κύκλωµα. Είναι επίσης ζωτικής σηµασίας να προστατεύονται τα φωτιστικά από τα µικρά παιδιά που µπορεί να πειραµατιστούν βάζοντας αντικείµενα στα ανοιχτά µέρη τους, κάτι που µπορεί να έχει θανάσιµες συνέπειες. 

Τι πρέπει να προσέξετε κατά την τοποθέτηση 

-Να επιλέξετε αδειούχο , επαγγελματία ηλεκτρολόγο ,ο οποίος θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα σύμφωνα με τον ΕΛΟΤ HD 384, για να είστε σίγουροι ότι θα είστε ασφαλείς και δεν θα τρέμετε  κάθε φορά που βρέχει , μήπως  ακουμπήσει κάποιος  το φως στον κήπο.

Έχουμε βρεθεί μπροστά σε τραγικά λάθη στην τοποθέτηση  των φωτιστικών στους κήπους κυρίως , με εγκληματικές συνδέσεις στο έδαφος , με καλωδιώσεις χωρίς προστασία  και διαρροές στο έδαφος με κίνδυνο της ζωής .Μεγάλη προσοχή !!! 

-Τάση δικτύου

Μέχρι και 25-30 χρόνια νωρίτερα, σχεδόν όλος ο φωτισµός ήταν φωτισµός µε 230V. Οι πηγές φωτισµού που χρησιµοποιούνταν για τον φωτισµό κήπων ήταν κατεξοχήν λαµπτήρες αλογόνου και λαµπτήρες τύπου PAR (PAR38), ισχύος 60-120 Watt. 

Στις εφαρµογές χαµηλής τάσης, η τάση δικτύου των 230V µειώνεται µέσω µετασχηµατιστή στα 12 ή 24 ή 48 Volt, που είναι ασφαλές επίπεδο τάσης και άρα δεν µπορεί να οδηγήσει σε ηλεκτροπληξία

Βέβαια πρέπει να γίνεται σωστός σχεδιασµός έτσι ώστε να µην υπάρχει πτώση τάσης στην εφαρµογή του συστήµατος φωτισµού. 

- Όταν τα φωτιστικά είναι 230V και τροφοδοτούνται από ένα μετασχηματιστή απομόνωσης 230V/230V με αγείωτο το δευτερεύον προσέχουμε τα παρακάτω:

Στις περιπτώσεις όπου δεν έχουμε γειωμένο σύστημα, δηλαδή σ’ όλες εκείνες, όπου η τάση μας προέρχεται από έναν μετασχηματιστή απομόνωσης 400V/400V ή 230V/230V, ο οποίος δεν έχει γειωμένο δευτερεύον, τα ρελέ διαρροής δεν μας προστατεύουν και γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούνται.

Στις περιπτώσεις αυτές επιβάλλεται για την ασφάλεια του προσωπικού να επιτηρείται η μόνωση ως προς τη γη των άκρων του δευτερεύοντος του αγείωτου μετασχηματιστή (των πόλων του) μέσω επιτηρητή μόνωσης, 

Η εγκατάσταση φωτιστικών 230V είναι κάτι επικίνδυνο ακόμη και όταν εγκαθιστούμε μετασχηματιστή απομόνωσης 230V/230V, τo λεγόμενο 1 προς 1. Αυτός τοποθετείται για να απομονώνει τον ουδέτερο κόμβο του μετασχηματιστή της ΔΕΗ, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει διαρροή – δηλαδή να πιάνουμε τον ένα πόλο του ρεύματος και ουσιαστικά να μη μας χτυπάει.

Η τροφοδοσία με μετασχηματιστή απομόνωσης είναι απαραίτητη όταν πρέπει να χρησιμοποιηθούν λαμπτήρες με μεγάλη φωτιστική ισχύ, όπως είναι οι λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων (Metal Halide, MH). Οι λαμπτήρες αυτού του τύπου αποτελούν τον κατεξοχήν τρόπο φωτισμού μεγάλων σε όγκο δέντρων και άλλων αξιοσημείωτων αρχιτεκτονικών στοιχείων σε έναν κήπο.

Όμως εδώ είναι η μεγάλη παγίδα:

Σε έναν υγρό χώρο είναι πολύ μεγάλη η πιθανότητα να γειωθεί, δηλαδή να ακουμπήσει ο ένας πόλος του μετασχηματιστή και να γίνει ένα σώμα με τη γη. 

Τότε, αν ακουμπήσουμε εμείς τον άλλο πόλο και κάνουμε σώμα μέσα από τη γη, θα μας χτυπήσει το ρεύμα ακριβώς όπως θα μας χτυπούσε αν       δεν είχε μπει ο μετασχηματιστής

Το πρόβλημα με τους μετασχηματιστές απομόνωσης είναι ότι (π.χ για φωτισμό κήπου με καλώδια θαμμένα στο έδαφος) μπορεί από βλάβη στη μόνωση του καλωδίου να γειωθεί ο ένας αγωγός του καλωδίου χωρίς να γίνει αντιληπτό οπότε δεν υφίσταται η απομόνωση.
Γι αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιούμε επιτηρητή μόνωσης 

Αν τα καλώδια προστατεύονται από σωλήνες τότε μπορούμε να μην χρησιμοποιήσουμε επιτηρητή μόνωσης.

Βέβαια προσωπική μου άποψη είναι ότι για το φωτισμό κήπου η καλύτερη και πιο ασφαλής λύση είναι ο μετασχηματιστής ασφαλείας 230V/12V, 230V/24V, 230V/42V παρόλο που η εγκατάσταση θα στοιχίσει περισσότερο λόγω αυξημένων διατομών, αλλά η ασφάλεια έρχεται πρώτη..

Ας αφήσουμε τον μετασχηματιστή απομόνωσης 230V/230V μόνο για συσκευές που απαιτούν 230V όπως γκαραζόπορτες κλπ 

Σκάψιμο χαντακιού

Τα καλώδια τοποθετούνται σε χαντάκια ειδικά σκαμμένα κατά μήκος της διαδρομής που έχει εκλεγεί, κατάλληλου βάθους (βάθους από 40 cm μέχρι 50 cm), μέσα στα οποία τοποθετείται στρώμα άμμου πάχους 10 cm τουλάχιστον.

Το πλάτος του χαντακιού θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσο με 3 φορές τη διάμετρο του σωλήνα ή του καλωδίου

Μετά την τοποθέτηση του καλωδίου και πάνω από αυτό τοποθετείται πάλι στρώμα άμμου πάχους 10 cm
περίπου, και πάνω από την άμμο τοποθετείται το ίδιο υλικό της εκσκαφής, απαλλαγμένο από όλες τις πέτρες (κοσκινισμένο χώμα).

Η συμπίεση πρέπει να γίνεται πάντα πολύ προσεκτικά και το υλικό που δεν μπορεί να συμπιεστεί πρέπει να απομακρύνεται.
Τέλος πρέπει να υπάρχει χώρος και για τις επικαλύψεις με το χώμα εκσκαφής.

Συνηθίζεται τα καλώδια να μην είναι τοποθετημένα απ'ευθείας μέσα στο έδαφος αλλά μέσα σε σωλήνα. Με το σύστημα αυτό είναι δυνατή η αντικατάσταση των παλαιών καλωδίων με νέα καλώδια χωρίς πρόσθετες εκσκαφές. 

Εξοικονόμηση ενέργειας

Σημαντικό θέμα και στον εξωτερικό φωτισμό αποτελούν τα dimmers και οι αισθητήρες κίνησης. Θα σας βοηθήσει να έχετε άρτιο αποτέλεσμα ανάλογα με τις ανάγκες σας για έντονο ή μη φωτισμό αλλά και να καταφέρετε να εξασφαλίσετε να κάνετε οικονομία όταν δεν χρειάζεται να είναι αναμμένα όλες τις ώρες τα φώτα.

Δείτε ένα video σχετικά με την τοποθέτηση φωτιστικών σε εξωτερικούς χώρους

Πηγές: Ένα μέρος του άρθρου περιέχει πληροφορίες από Σύνδεσμος Εργολάβων Ηλεκτρολόγων Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας  και electrologos.gr