Ακούμε καθημερινά να μας «βομβαρδίζουν» με ωραίες
οικολογικές ορολογίες και διατυπώσεις όπως, για παράδειγμα, «πράσινες πόλεις»
("green cities"), «οικολογικές πόλεις» ("eco-cities") και
«έξυπνες πόλεις» ("smart cities"). Αλήθεια, τι εννοούμε με αυτές τις
έννοιες;
Τι είναι η πράσινη πόλη;
«Πράσινη πόλη» σημαίνει μόνο αρκετό πράσινο ή κάτι
περισσότερο απ' αυτό; Πώς μια - παραδοσιακά- πολεοδομημένη πόλη (όπως είναι
π.χ. η Λευκωσία) μπορεί να μετατραπεί σε μια σύγχρονη, οικολογική και έξυπνη
πόλη; Αυτά τα ερώτηματα θα προσεγγίσω σε αυτό το άρθρο.
Ένας πρώτος άξονας για μια πράσινη πόλη είναι σαφώς το ίδιο
το πράσινο το οποίο θα πρέπει να τοποθετείται στη βάση ενός σχεδίου
τοπιοτέχνησης που να είναι λειτουργικό, να δημιουργεί θετικότητα, αλλά από την
άλλη να είναι και οικονομικά διαχειρίσιμο. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε, ότι ένα
πάρκο -για να είναι προσβάσιμο στους πολίτες- χρειάζεται καθημερινή συντήρηση,
24ωρη εποπτεία για πάταξη των αντικοινωνικών συμπεριφορών (που δυστυχώς
παρατηρούνται σε διάφορα πάρκα) κ.ο.κ. Σύμφωνα
με την Παγκόσμια
Διακήρυξη, μια «πράσινη» πόλη πρέπει να διαθέτει
πεζοδρόμους μήκους πολλών χιλιομέτρων, οικολογικά πάρκα αναπτυγμένα εντός των
αστικών κέντρων
Πράσινη πόλη όμως δεν σημαίνει μόνο
δέντρα, χώροι πρασίνου και πάρκα. Σημαίνει
επίσης ένα σωστό και ενιαίο σύστημα συλλογής και ανακύκλωσης των «σκουπιδιών»,
όπως για παράδειγμα η συλλογή και ανακύκλωση ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών
και μπαταριών, η ενίσχυση των σημείων ανακύλωσης για να είναι προσβάσιμα σε
όλους τους δημότες κ.τ.λ. Πέραν αυτού, πράσινη πόλη σημαίνει πρόσβαση για
όλους. Πρόσβαση σε δημόσιους χώρους, σε χώρους πρασίνου, σε πλατείες. Πρόσβαση
των δημοτών με τα κατοικίδιά τους και ειδικοί χώροι για τα ίδια τα κατοικίδια
όπως συμβαίνει σε πολλές σύγχρονες πόλεις του εξωτερικού.
Δεν σταματά όμως εδώ η
έννοια της «πράσινης πόλης». Σημαίνει επίσης μια ολοκληρωμένη διαχείριση των
εναλλακτικών μορφών και πηγών ενέργειας.Χρειάζεται όμως η σωστή στρατηγική, η
πολιτική βούληση και η εφαρμογή.
Τα στοιχεία που πρέπει να έχει μία
πόλη και οι δράσεις που πρέπει να αναπτύξει προκειμένου να χαρακτηριστεί
«πράσινη» διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο. Τα προβλήματα και οι ανάγκες είναι διαφορετικές. Η πρωτεύουσα της Ισλανδίας, για παράδειγμα, κατέχει τα
πρωτεία στην παγκόσμια λίστα των «πράσινων πόλεων». Η θέρμανση κι ο ηλεκτρισμός
προέρχονται αποκλειστικά από ανανεώσιμες γεωθερμικές και υδροφόρες πηγές
ενέργειας. Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες που έχουν κάνει μεγάλα οικολογικά
βήματα και έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους. Παρ’ ότι δεν
είναι εύκολο πράγμα μία πόλη από τη μία στιγμή στην άλλη να μετατραπεί σε
πράσινο παράδεισο, πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ των οποίων και όσες
ελληνικές συμμετέχουν στο Δίκτυο Ελληνικών Πράσινων Πόλεων έχουν θέσει υψηλούς
στόχους για τα επόμενα χρόνια.
Οι πιο φιλικές προς το περιβάλλον, πόλεις της Ευρώπης
Μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης, λαμβάνουν
οικολογικές πρωτοβουλίες που τις κάνουν διάσημες παγκοσμίως, ακόμη και με τη
δυνατότητα οικολογικών επιλογών για τους ταξιδιώτες που τις επισκέπτονται, όπως
«πράσινα» ξενοδοχεία και άλλες βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον
επιλογές: από δωρεάν ενοικίαση ποδηλάτων, υβριδικά ταξί και βιολογικές αγορές
μέχρι ανανεώσιμες ενεργειακές ζώνες μέσα στον αστικό ιστό.
Οι 10 ευρωπαϊκές πόλεις που βρίσκονται
στις πρώτες θέσεις, όσον αφορά στις φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές τους,
είναι οι εξής:
1. Άμστερνταμ, Ολλανδία
2. Malmö, Σουηδία
3. Hamburg, Γερμανία
4. Zurich, Ελβετία
5. Budapest, Ουγγαρία
6. Reykjavik, Iσλανδία
7. Riga, Λετονία
8. Copenhagen, Δανία
9. Nantes, Γαλλία
10. Vitoria-Gasteiz, Ισπανία
Τι είναι η έξυπνη πόλη;
Η «έξυπνη πόλη» είναι ένας θεσμός ο οποίος ακούγεται σε
παγκόσμιο επίπεδο την τελευταία δεκαετία. Μετατρέπεις
μια παραδοσιακή πόλη σε «έξυπνη πόλη» με την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογικών
συστημάτων που θα βοηθούν ουσιαστικά τον δημότη στην καθημερινότητά του. Δηλαδή
να διευκολύνουν τον δημότη σε διάφορα επίπεδα.
Ωστόσο, η ιδέα των έξυπνων πόλεων έχει αγγίξει περισσότερο
την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, καθώς τα Τρίκαλα, με την καινοτόμα πρωτοβουλία e-Trikala κατάφερε
και εντάχθηκε στις 21 εξυπνότερες πόλεις του κόσμου το 2011 σύμφωνα με το Intelligent Community Forum. Το
ερώτημα όμως που συνήθως σχηματίζεται στο μυαλό αυτών που ακούνε τέτοια νέα
είναι: τι είναι η έξυπνη πόλη; Τι είναι αυτό που κάνει μία πόλη
ουσιαστικά έξυπνη;
Τι σημαίνουν όλα αυτά για σένα και για μένα;
Φανταστείτε ότι μέσω μιας ιστοσελίδας ή μέσω μιας εφαρμογής
στο smartphone σας μπορείτε να παρακολουθήσετε τα παρακάτω στοιχεία
της πόλης σας σε πραγματικό χρόνο:
· Πού βρίσκεται τώρα
και ποια είναι η εκτιμώμενη ώρα άφιξης του επόμενου λεωφορείου στην στάση δίπλα
στο σπίτι σας
· Πόσες
θέσεις παρκινγκ είναι ελεύθερες σε κάθε ελεγχόμενο χώρο στάθμευσης της πόλης ή
ακόμα και στους δρόμους όπου επιτρέπεται το παρκινγκ
· Η πραγματική
τοποθεσία των κάδων σκουπιδιών και το πόσο γεμάτος είναι καθένας
· Στοιχεία περιβάλλοντος όπως θερμοκρασία, υγρασία, επίπεδα
ρύπανσης του αέρα, επίπεδα φωτεινότητας, ηχορύπανση και κινητικότητας οχημάτων
με στοιχεία τοποθετημένα σε ιστορικούς χάρτες αλλά και σε χάρτες πραγματικού
χρόνου
· Ανίχνευση αριθμού συσκευών κινητής τηλεφωνίας ή wi-fi συσκευών
σε πλατείες και χώρους συγκέντρωσης
Αυτά τα δεδομένα αν παρουσιάζονται σε πραγματικό χρόνο και
με κατάλληλο τρόπο μπορούν να προσφέρουν, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω
πλεονεκτήματα:
· Επιτρέπουν στον απλό
πολίτη να κάνει την ζωή του πιο εύκολη, να περνάει λιγότερο χρόνο στο δρόμο και
στο ψάξιμο χώρων στάθμευσης και περισσότερο χρόνο στους προορισμούς του έτσι
μειώνοντας και τον αριθμό μεταφερόμενων ανθρώπων ανά πάσα στιγμή στα δίκτυα
μεταφοράς της πόλης
· Επιτρέπουν στις υπηρεσίες καθαριότητας να μην αδειάζουν
άσκοπα κάδους που δεν έχουν γεμίσει έτσι κερδίζοντας αξιόλογα χρηματικά ποσά
στα καύσιμα των οχημάτων
· Επιτρέπουν στην
υπηρεσία πρασίνου να υπολογίσει την καταλληλότερη ώρα για το αυτόματο πότισμα
των φυτών και να λάβει υπόψη της στα μελλοντικά έργα της την αύξηση της
ποσότητας των δένδρων και φυτών σε σημεία όπου υπάρχει σταθερά υψηλότερη
θερμοκρασία και υψηλότερο διοξείδιο του άνθρακα
· Επιτρέπουν στο δήμο να προσαρμόζει την κυκλοφορία των
οχημάτων σύμφωνα με την σημερινή και ιστορική ροή οχημάτων και σύμφωνα με
περιοχές ευαίσθητες σε ηχορύπανση
· Επιτρέπουν στον
ηλεκτροφωτισμό να γνωρίζει αν δυσλειτουργεί κάποιος φωτισμός σε κάποια σημεία
της πόλεις
· Επιτρέπουν την ενημερωμένη προσαρμογή υποδομών ασύρματης
πρόσβασης στο Διαδίκτυο σύμφωνα με την πυκνότητα των wi-fi συσκευών
που μετριούνται σε συγκεκριμένες περιοχές
Τα παραπάνω αποτελούν ένα ελάχιστο σύνολο παραδειγμάτων
όπου τα ουσιώδη δεδομένα προσφέρουν ευκολία, οικονομία, καλύτερες υπηρεσίες
καθώς και καλύτερο και εξυπνότερο σχεδιασμό και όλα αυτά σε ένα σχήμα το οποίο
είναι βιώσιμο.
Πέρα από το άμεσο όφελος που μπορεί να έχει κάποια οντότητα
της πόλης όπως περιγράψαμε παραπάνω, τα ουσιώδη αυτά δεδομένα μπορούν να
προσφέρουν και έμμεσα στο μέλλον της πόλης αλλά και σε όλη την ανθρωπότητα. Αν είναι διαθέσιμα τα δεδομένα αυτά σύμφωνα με το
κίνημα open-data, μπορούν να αξιοποιηθούν από ακαδημαϊκά ιδρύματα σε
περιβαλλοντολογικές, κοινωνικές, οικονομικές ή συγκοινωνιακές έρευνες, από
εταιρείες για την κατάλληλη προσαρμογή των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους,
καθώς και από μη κερδοσκοπικές και μη κυβερνητικές οργανώσεις για να εκτελέσουν
πιο αποτελεσματικά το έργο τους.
Ένα μεγάλο ποσοστό ουσιωδών δεδομένων, για να μπορούν να
αξιοποιηθούν πρακτικά, θα πρέπει να συλλέγονται αυτόματα. Τα δεδομένα του είδους που περιγράψαμε μέχρι τώρα μπορούν
να συλλεχθούν χρησιμοποιώντας ένα πλέγμα από δικτυακούς αισθητήρες. Ο στόχος των αισθητήρων αυτών είναι να κατασκευαστεί
ένα κατανεμημένο δίκτυο έξυπνων αισθητήρων που μπορεί να μετρήσει πολλές
παραμέτρους για μια πιο αποτελεσματική διαχείριση της πόλης. Τα δεδομένα
παραδίδονται μέσω δικτύου και σε πραγματικό χρόνο για τους πολίτες και για τις
αρμόδιες αρχές.
Ωστόσο, για να μπορέσει να συλλεχθεί ένας μεγάλος όγκος
ουσιαστικών δεδομένων σε μία μεγάλη έκταση μιας πόλης, θα φανταστεί κανείς ότι
απαιτείται μία τεράστια υποδομή και μία μεγάλη χρηματική επένδυση. Ναι,
είναι αλήθεια ότι το σύνολο των υποδομών και υπηρεσιών που χρειάζονται για να
επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι αρκετά ακριβό. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των
υποδομών ήδη υπάρχει. Στην Ελλάδα αυτό; Ναι στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα,
σύμφωνα με την Πρόσκληση
93 τηςΚοινωνίας της Πληροφορίας, σε
πάνω από 60 πόλεις στην ελληνική επικράτεια έχουν κατασκευαστεί μητροπολιτικά
ευρυζωνικά δίκτυα οπτικών ινών. Αυτά τα δίκτυα είναι η βασική υποδομή
πάνω στην οποία μπορούν να αναπτυχθούν τα απαραίτητα δίκτυα αισθητήρων που θα
συλλέγουν τα ουσιώδη αυτά δεδομένα.
Μερικές πόλεις, όπως το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, έχουν
επεκτείνει τα ευρυζωνικά δίκτυα τους προσθέτοντας ασύρματα δίκτυα τύπου wi-fi που
προσφέρουν περισσότερη εμβέλεια σε οποιοδήποτε δίκτυο αισθητήρων
εγκατασταθεί. Έτσι, αξιοποιώντας την τεράστια αυτή επένδυση των δικτύων
οπτικών ινών, και των πρόσθετων ασύρματων δικτύων των δήμων, είναι συγκριτικά
μικρά τα έξοδα και η προσπάθεια κατασκευής ενός δικτύου αισθητήρων για την
«εξυπνοποίηση» μιας πόλης σαν το Ηράκλειο.
Στην πράξη...
Ωραία όλα αυτά. Αλλά τι γίνεται στην πράξη; Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο βιώσιμο; Μπορεί να λειτουργήσει σε βάθος χρόνου ή θα ολοκληρωθεί και θα αφεθεί στο έλεος του Θεού όπως τόσα άλλα ωραία έργα του ελληνικού δημοσίου; Ας δούμε ένα ζωντανό παράδειγμα μιας πόλης με ένα έξυπνο δίκτυο αισθητήρων: το Santaner της Ισπανίας. Μπορεί κάτι τέτοιο να εφαρμοστεί και στο Ηράκλειο; Αρχικά, σε πειραματικό στάδιο, πιστεύω πως είναι ώριμο το Ηράκλειο για κάτι τέτοιο. Οι υποδομές υπάρχουν, η θέληση φαίνεται να υπάρχει από την διοίκηση και υπάρχει η σχετική τεχνογνωσία γι’ αυτό. Το μόνο που μένει είναι να εφαρμοστεί.
Φανταστείτε, σε μερικά χρόνια από τώρα, καθώς οδηγάτε στην
κοντινότερη ελεύθερη θέση παρκινγκ,να ζείτε σε μια πιο πράσινη,
πιο καθαρή και καλύτερα σχεδιασμένη πόλη με λιγότερη συμφόρηση στους δρόμους
και βελτιωμένες υπηρεσίες προς τον πολίτη, όλα εξαιτίας των ουσιωδών δεδομένων
που συλλέχθηκαν και συλλέγονται επεξεργάζονται και αξιοποιούνται. Δεν
είναι επιστημονική φαντασία, η τεχνολογία υπάρχει και μπορεί να εφαρμοστεί
ακόμα και αύριο.
πηγές