ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΦΥΛΑΧΘΟΥΜΕ ΑΠΟ ΚΕΡΑΥΝΟ-ΚΕΡΑΥΝΟΠΛΗΞΙΑ

Τα θανατηφόρα χτυπήματα κεραυνού

Περίπου 24.000 άτομα σκοτώνονται κάθε χρόνο από χτυπήματα κεραυνών

Ο κεραυνός είναι ένα ακραίο παράδειγμα ηλεκτροστατικής εκκένωσης. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα μεγάλο ρεύμα (> 30 kA) μονής κατεύθυνσης που διαρκεί από 1/1000 έως 1/10 του δευτερολέπτου. Οφείλεται στη δημιουργία ηλεκτρικού πεδίου στην ατμόσφαιρα από τάσεις που συχνά ξεπερνάνε τα 10 εκατομμύρια Volts (10 MV). Το ηλεκτρικό τόξο του κεραυνού δημιουργεί εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες (> 20.000 °C). Έτσι, προκαλείται συμπίεση και γρήγορη εκτόνωση του αέρα που δημιουργεί κρουστικό ηχητικό κύμα. Ανάλογα με τον τρόπο που πλήττεται το θύμα  διακρίνομε τρεις κατηγορίες κεραυνοπληξίας:

• Άμεσο χτύπημα: ο κεραυνός χτυπάει απευθείας το θύμα, εισέρχεται συνήθως από το κεφάλι και φεύγει από τα πόδια διασχίζοντας το σώμα. Η πιο θανατηφόρα μορφή. 80% των θυμάτων καταλήγουν. Ευτυχώς, τα άμεσα χτυπήματα είναι συνήθως σπάνια.

• Έμμεσο χτύπημα: όταν ο κεραυνός χτυπάει πρώτα ένα άλλο αντικείμενο και μεταπηδάει κατόπιν στο θύμα. Έχει καλύτερη πρόγνωση από το άμεσο χτύπημα.

• Χτύπημα εδάφους: όταν ο κεραυνός χτυπάει το έδαφος (άμεσα ή έμμεσα) πλησίον του θύματος. Σε αυτήν την περίπτωση αν υπάρχει διαφορά δυναμικού μεταξύ των ποδιών του θύματος (step voltage) το ρεύμα εισέρχεται από το ένα πόδι και βγαίνει από το άλλο. Ιδιαίτερα θανατηφόρο για τα μεγάλα τετράποδα ζώα επειδή τα μπροστινά πόδια τους απέχουν αρκετά από τα πίσω.

Κεραυνοπληξία

Η κυριότερη διαφορά ανάμεσα στην κεραυνοπληξία και την ηλεκτροπληξία από υψηλή τάση είναι η διάρκεια της έκθεσης στο ρεύμα. Λόγω της πολύ σύντομης διάρκειας, η κεραυνοπληξία κατά κανόνα δεν προκαλεί σοβαρά εγκαύματα ή εσωτερική ιστική καταστροφή. Η κεραυνοπληξία συνήθως προκαλεί επιφανειακά εγκαύματα. Η συνηθέστερη αιτία θανάτου για τα θύματα του κεραυνού είναι η καρδιοαναπνευστική ανακοπή. Σε πολλές περιπτώσεις η καρδιά επανέρχεται από μόνη της, αλλά η αναπνευστική παύση λόγω του σπασμού των θωρακικών μυών και της καταστολής του αναπνευστικού κέντρου μπορεί να συνεχιστεί και μετά την αυθόρμητη αποκατάσταση της κυκλοφορίας του αίματος. Σε αυτήν την περίπτωση, εκτός κι αν η αναπνοή υποστηριχτεί τεχνητά, αναπτύσσεται δευτερογενής καρδιακή ανακοπή λόγω υποξίας. Άτομα που δεν παθαίνουν άμεσα ανακοπή, σπάνια καταλήγουν. Γενικά, τα θύματα κεραυνοπληξίας έχουν καλές πιθανότητες επιβίωσης, αλλά η πιθανότητα για μόνιμες, κυρίως νευρολογικές βλάβες είναι πολύ αυξημένη. Έτσι, η νοσηρότητα στα άτομα που επιζούν φτάνει το 70% γιατί πλήττεται ο εγκέφαλος, το ΑΝΣ και τα περιφερικά νεύρα. Μηχανικές κακώσεις μπορεί να συμβούν αφού το ωστικό κύμα που δημιουργεί ο κεραυνός μπορεί να πετάξει το θύμα σε αρκετή απόσταση. Περίπου τα 2/3 των θυμάτων που χτυπήθηκαν από κεραυνό είχαν υποστεί και ρήξη τυμπάνων.

Επιφανειακά εγκαύματα σχήματος Lichtenberg σε θύμα κεραυνοπληξίας. Δεν είναι σοβαρά αλλά αποτελούν χαρακτηριστικό διαγνωστικό σημείο της κεραυνοπληξίας. Πιθανότατα οφείλονται στην καταστροφή  τριχοειδών αγγείων του δέρματος από τη διεύλεση του ρεύματος.

Ετησίως, περίπου 24.000 άτομα σκοτώνονται και άλλα 240.000 τραυματίζονται από χτυπήματα κεραυνών σε όλο τον κόσμο.

Όμως αυτοί που επιζούν, ακόμα και δεκαετίες μετά το χτύπημα, βιώνουν τις σοβαρές επιπτώσεις του… κεραυνοβολήματος. Τα χιλιάδες βολτ που διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα τη στιγμή του χτυπήματος, πολλές φορές προκαλούν σοβαρές βλάβες στο νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα πολλά θύματα να αναφέρουν απώλεια μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης και αλλαγές στην προσωπικότητά τους.

Η Mary Ann Cooper, διευθύντρια του προγράμματος έρευνας σχετικά με τους τραυματισμούς από κεραυνό του πανεπιστημίου του Ιλινόις στο Σικάγο, αναφέρει πως τα θύματα χάνουν τη ρουτίνα τους και πράγματα απλά, όπως το να θυμάται κανείς που έβαλε τα κλειδιά του ή πώς κάνει κάτι που έκανε μέχρι τώρα δίχως σκέψη, γίνονται δύσκολα για την καθημερινότητα πολλών θυμάτων.

Ο Russ Chapman, περπατούσε αμέριμνος το 1999 στο Littleton του Κολοράντο, όταν ένας κεραυνός έπεσε πολύ κοντά του και τον έριξε στο πεζοδρόμιο. Ο Chapman, έκτοτε έχει απολυθεί από τις δουλειές που κατά καιρούς προσπάθησε να κάνει, επειδή ξεχνούσε να πάει για δουλειά. Αλλά τα προβλήματα δεν σταμάτησαν εκεί, αφού πολλές φορές ξεχνάει να φάει και έχει αποκτήσει διάφορα άλλα προβλήματα υγείας, όπως έντονους πονοκεφάλους, προβληματικό ύπνο και επιληψία.

Υπάρχει μια διεθνής ομάδα για αυτούς που έχουν πέσει θύματα κεραυνών, η Lightning Strike and Electrical Shock Survivors International, η οποία προσφέρει πληροφορίες και υποστήριξη στα θύματα και στις οικογένειές τους.

Πώς όμως μπορεί κάποιος να επιζήσει από ένα χτύπημα κεραυνού;

Αρχικά το καλύτερο πράγμα που έχει να κάνει κάποιος, είναι προφανώς το να αποφύγει να χτυπηθεί. Γι' αυτό υπάρχει ο κανόνας 30/30, σύμφωνα με τον οποίο, αν βλέποντας μια αστραπή δεν προλαβαίνεις να μετρήσεις μέχρι το 30 πριν φτάσει ο ήχος σε σένα, τότε πρέπει να μπεις σε ένα κτήριο το συντομότερο και μετά να περιμένεις εκεί μέσα για 30 λεπτά αφού ακούσεις την τελευταία βροντή. Τότε η καταιγίδα θα έχει τελειώσει και έτσι θα έχουμε αποφύγει κάθε πιθανότητα να μπούμε στη λίστα των θυμάτων.

Πως θα  υπολογίσουμε την απόσταση μας από την επερχόμενη καταιγίδα

Κατά τη δημιουργία της αστραπής, η λάμψη και ο ήχος παράγονται ταυτόχρονα. Επειδή όμως η ταχύτητα του φωτός είναι πολύ μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου, εμείς βλέπουμε πρώτα το φως και μετά ακούμε τον ήχο, αφού αυτός φτάνει καθυστερημένα στο σημείο που βρισκόμαστε.

Εξ΄ αιτίας αυτού του φαινομένου λοιπόν, μπορούμε πολύ εύκολα να υπολογίσουμε την απόστασή μας από το σημείο εκδήλωσης της αστραπής:

Μόλις δούμε τη λάμψη, αρχίζουμε και μετράμε τα δευτερόλεπτα που θα μεσολαβήσουν μέχρι να ακούσουμε τον ήχο (τη βροντή). Η ταχύτητα του ήχου είναι γνωστή και σταθερή, ίση με 344 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Έτσι, εάν μεσολαβήσουν για παράδειγμα 10 δευτερόλεπτα μεταξύ λάμψης και βροντής, τότε η απόστασή μας από το σημείο εκδήλωσης της αστραπής είναι 10 επί 344, δηλαδή 3.440 μέτρα (περίπου τρισήμιση χιλιόμετρα).

Εδώ να σημειωθεί πως διάφορα σκέπαστρα, δέντρα, στάσεις λεωφορείων και λοιπά παραπήγματα δεν προσφέρουν επαρκή προστασία από τους κεραυνούς και μάλιστα πολλές φορές τους έλκουν κιόλας. Οπότε όταν αναφερόμαστε σε κτήριο, εννοούμε ένα κτίσμα με ηλεκτρικό και αποχετευτικό δίκτυο που μπορεί να γειώσει την ενέργεια ενός κεραυνού.

Ο κεραυνός είναι πάντα επικίνδυνος ακόμα και όταν δεν μας χτυπά απ ευθείας αλλά πέφτει σχετικά κοντά μας.
Το ρεύμα του κεραυνού δεν μπαίνει απ ευθείας στο έδαφος όπως πιστεύεται αλλά επιπλέει στην επιφάνια και η ένταση του μειώνεται όσο μεγαλώνει η απόσταση από το σημείο της πτώσης του.
Εάν απομακρυνόμαστε από το σημείο πτώσης με μεγάλα βήματα, υπάρχει κίνδυνος να υποστούμε μυϊκά προβλήματα ή και κατάγματα των οστών από την διάφορα δυναμικού που προκαλείται μεταξύ των ποδιών μας γι αυτό τον λόγο βήματα όσο το δυνατόν μικρότερα και αργά.(Τα μεγάλα τετράποδα κινδυνεύουν πολύ περισσότερο λόγω της απόστασης των ποδιών τους)

Αν βρεθεί κάποιος σε μια καταιγίδα και βρίσκεται μέσα στο αυτοκίνητό του, τότε το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να παραμείνει εντός του οχήματος με ανεβασμένα τα παράθυρα, εφόσον αυτό δεν είναι κάμπριο. Το μεταλλικό σώμα του οχήματος παρέχει μια προστασία, αρκεί να μην αγγίζει κάποιος οποιοδήποτε μεταλλικό μέρος του εντός του οχήματος.

Έχετε υπόψη, ωστόσο, πως τα λάστιχα του αυτοκινήτου ή οι ενδεχομένως λαστιχένιες σόλες των υποδημάτων δεν παρέχουν καμιά προστασία από τους κεραυνούς. Μάλιστα, πολλά από τα θύματα κεραυνών είναι αγρότες σε χωράφια οι οποίοι βρέθηκαν πάνω στο τρακτέρ τους.

Αν όμως βρεθεί κάποιος σε ένα δάσος, μακριά από ασφαλές κτίσμα ή όχημα, το καλύτερο που μπορεί να κάνει, είναι να προστατευτεί κάτω από πυκνή και χαμηλή βλάστηση όπως π.χ. θάμνοι ή χαμηλά δέντρα. Τα ψηλά δέντρα πρέπει να αποφεύγονται, γιατί, ως γνωστόν, ο κεραυνός συνήθως χτυπάει το πιο ψηλό αντικείμενο σε μια περιοχή.

Στην περίπτωση που κάποιος είναι σε ανοιχτό χώρο της υπαίθρου, πρέπει:

Μακριά όσο το δυνατόν από τα δένδρα.

Προσπαθήστε να βρείτε καταφύγιο κλειστό

Εάν δεν βρείτε καθίστε διπλωμένοι με τα πόδια κλειστά και το κεφάλι στα γόνατα.

Εάν είστε με ποδήλατο κατεβείτε και αφήστε το ποδήλατο μακριά.

Στο Βουνό λόγω του ύψους είναι το μέρος με της περισσότερες πιθανότητες για κεραυνούς.
Θα πρέπει:

• Πρώτου την εκδρομή να παίρνουμε μετεωρολογικό δελτίο
• Εάν μας αιφνιδιάσει η καταιγίδα θα πρέπει να κατεβούμε όσο το δυνατόν χαμηλότερα και να βρούμε κλειστό και σίγουρο καταφύγιο.
• Εάν παραμείνουμε στην ύπαιθρο θα πρέπει να είμαστε μακριά από δένδρα και υψώματα και να καθόμαστε διπλωμένοι με τα πόδια κλειστά και το κεφάλι στα γόνατα.

Στο κάμπινγκ

• Παραμείνετε μέσα σε τροχόσπιτο ή αυτοκίνητο
• Βγείτε από την σκηνή διαφορετικά καθίστε μακριά από μεταλλικά μέρη. Οι καινούργιες σκηνές τύπου Ιγκλού είναι ακίνδυνες.
• Μη ψαρεύεται με καλάμι.

Στην περίπτωση τώρα που η καταιγίδα μας βρίσκει στην παραλία θα πρέπει:

Α) Να απομακρυνθεί ο ένας από τον άλλο σε απόσταση το λιγότερο 3 μέτρα.

Β) Να απαλλαγούμε από ότι μεταλλικό αντικείμενο έχουμε πάνω μας και να το τοποθετήσουμε τουλάχιστον 100 μέτρα μακριά μας

Γ) Να καθόμαστε με ενωμένα και λυγισμένα τα πόδια και το κεφάλι να ακουμπά στα γόνατα.
Εάν έχετε τέντα με μεταλλικούς πασσάλους, θα πρέπει να τους απομακρύνεται και να τους πλαγιάσετε στην άμμο.

Υπάρχει τρόπος να αισθανθούμε πότε κινδυνεύουμε άμεσα από χτύπημα κεραυνού. Αν νιώθουμε στατικό ηλεκτρισμό στο κεφάλι μας και αισθανόμαστε να σηκώνονται οι τρίχες, τότε άμεσα πρέπει να τυλιχτούμε κάτω στο έδαφος βάζοντας το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατα και να καλύψουμε τα αυτιά μας με τα χέρια μας για να μειώσουμε την πιθανότητα βλάβης στην ακοή.

Δεν πρέπει να ξαπλώσουμε στο έδαφος, γιατί είναι καλύτερη τακτική να μειώσουμε την επιφάνεια επαφής του σώματός μας με αυτό, δεδομένου ότι το ηλεκτρικό φορτίο μπορεί να διαχυθεί στο έδαφος, ειδικά εάν αυτό είναι υγρό.
Αν δούμε κάποιον να τον χτυπά κεραυνός, μπορούμε να του παρέχουμε άμεσα βοήθεια, αφού το θύμα δεν συνεχίζει να φέρει ηλεκτρικό φορτίο και δεν μπορεί να μας βλάψει.

Ο κεραυνός με αριθμούς

Ο τυπικός κεραυνός περιέχει 300 εκατομμύρια βολτ ηλεκτρικού δυναμικού και μπορεί να τροφοδοτήσει μια λάμπα των 100 watt για ένα χρόνο.

Στις ΗΠΑ, οι κεραυνοί σκοτώνουν περί τα 100 άτομα ετησίως και τραυματίζουν άλλα 1.000.
Οι πιθανότητες να μας χτυπήσει κεραυνός, εν έτει 2013, είναι μία στις 600.000. Τα τελευταία 100 χρόνια ο ρυθμός εμφάνισης θυμάτων από κεραυνούς έχει πέσει σημαντικά αφού έχει περιοριστεί η έκθεση του ανθρώπου στο περιβάλλον.

Η πολιτεία της Φλόριντα στις ΗΠΑ, φαίνεται να έχει τα πρωτεία στο ρυθμό εμφάνισης κεραυνών και σχετικών τραυματισμών και θανάτων. Ενώ η Καλιφόρνια, παρά το τεράστιο μέγεθός της έχει κατά μέσο όρο μόλις 85.000 κεραυνούς ετησίως. Για τα παραπάνω φυσικά ευθύνεται το κλίμα κάθε περιοχής.

Παγκοσμίως όμως, δεν υπάρχει πιο κεραυνοβολημένο μέρος από την κεντρική Αφρική. Υπάρχει ένα μικρό χωριό στο Κονγκό, που ονομάζεται Kifuka και πλήττεται από κεραυνούς, κατά μέσο όρο, 158 φορές ετησίως!

Απίστευτο περιστατικό στη Χίο: Κεραυνός άνοιξε τρύπα 5 τετραγωνικών σε σπίτι

Σημαντικές φθορές στο σπίτι του Γιάννη και της Ρούλας Τσουμπαριώτη  στην περιοχή Πούντα της Αγ. Ερμιόνης, προκάλεσε ο κεραυνός που το χτύπησε την Κυριακή 17/1/2016.

«Μένουμε 17 χρόνια εδώ, πρώτη φορά μας χτυπά κεραυνός. Είδα μια φλόγα, μια κοκκινιά κάλυψε όλη την περιοχή, ακούστηκε ένα φοβερό βουητό και μετά τραντάχτηκε το σπίτι», λέει η Ρούλα, κάνοντας  το σταυρό της. Νοιώθουν τυχεροί που είναι καλά και  οι φθορές περιορίστηκαν στις υλικές ζημιές.

«Τρύπησαν πέντε τετραγωνικά από την κεραμοσκεπή και το ταβάνι της  κρεβατοκάμαρας. Σταθήκαμε τυχεροί, γιατί τον περισσότερο ηλεκτρισμό τον απορρόφησαν τα καδρόνια που στηρίζουν την κεραμοσκεπή», προσθέτει ο Γιάννης.

Με το χιονιά και την καταρρακτώδη  βροχή, ανέβηκε στην ταράτσα, έκλεισε πρόχειρα την τρύπα  και τώρα έχουν αρχίσει τις επισκευές. Για να προστατευτούν στο μέλλον, θα εγκαταστήσουν σύστημα αντικεραυνικής προστασίας, το οποίο είναι σχετικά ακριβό.

Κάηκαν αρκετές  ηλεκτρικές συσκευές. Οι ζημιές δεν αποζημιώνονται, γιατί το περιστατικό είναι μεμονωμένο και δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις που καλύπτονται από τις θεομηνίες.

Μη δημόσια υπόθεση η αντικεραυνική προστασία

Οργανωμένη αντικεραυνική προστασία πόλης και οικισμών, δεν υπάρχει. Οι διεθνείς κανονισμοί προβλέπουν προστασία μόνο ανά κτίριο, δημοτικό ή ιδιωτικό  ανάλογα με τις υποδείξεις της κάθε μελέτης κατασκευής και το ιστορικό της κάθε περιοχής.

«Με την έννοια κάλυψης κάποιας πόλης, δεν υπάρχει αντικεραυνική προστασία. Υπάρχουν μεμονωμένες τοποθετήσεις σε κάποια κτίρια ειδικής προστασίας, σε πυλώνες της ΔΕΗ,  σε μνημεία και σε σχολεία. Καλύπτουν μόνο τα κτίρια  που έχουν εγκατασταθεί και ίσως κάποια άλλα πολύ  κοντινά. Απλά αν σε κάποιο χωριό ή συνοικία  υπάρχει αλεξικέραυνο  στην εκκλησία, προστατεύονται και τα διπλανά σπίτια», δηλώνει ο προϊστάμενος της Τεχνικής Υπηρεσίας Λευτέρης Παπαλάνης».

Οι άδειες εγκατάστασης αλεξικέραυνων εκδίδονται από το τμήμα  Ηλεκτρολογικού/Μηχανολογικού της Τεχνικής Υπηρεσίας του δήμου, οι ενδιαφερόμενοι για περισσότερες πληροφορίες μπορούν να επικοινωνούν στο τηλέφωνο 2271351608.